|
W zeszłym roku prowadziłem nadzór archeologiczny przy ul. Witebskiej. Przy okazji zrobiłem malutką kwerendę historyczną tego obszaru. Dzisiejsza ulica Witebska biegnie niemal dokładnie w miejscu ważnego traktu handlowego, prowadzącego z ziemi chełmińskiej, poprzez Wyszogród, do Bydgoszczy i Solca Kujawskiego.
W rejonie wzmiankowanego cmentarza (pierwotnie nieco na NE) znajdowała się osada Fordonek. Była to wieś olenderska, o stosunkowo późnej metryce. Po raz pierwszy pojawia się w źródłach pisanych w 1603 roku, kiedy to wspomniany jest Dionizy Heitman, ,,sołtys olendrów koło miasta Fordonu”. Według lustracji z 1661 roku była to wieś olenderska, całkowicie opustoszała, w której znajdowało się 5 włók i 3 morgi. Ponownie została zasiedlona w drugiej połowie XVII w. W 1717 roku były tu ,,domy wszystkie puste bez gospodarzów”. Według kolejnej wizji, z 1713 roku, ,,połowa tylko gospodarzów została, inne chałupy pusto stoją”. Cztery lata później mieszkał tu jedynie karczmarz – olender Jakub. W 1744 roku mieszkało tu 8 olendrów, natomiast w 1753 roku było 8 gospodarzy na 4 włókach i 13 morgach. Do Fordonka przynależała również karczma Ujście, położona na lewym brzegu ówczesnego koryta Brdy, tuż przy ujściu jej do Wisły. Po raz pierwszy jest ona wymieniona w inwentarzu wójtostwa bydgoskiego z drugiej połowy XVII wieku. W 1744 roku karczmarzem był tu Ertman Grunwald, natomiast od 1759 roku Henryk Hebel. Według analizy planu z 1857 roku, karczma znajdowała się w miejscu obecnej sztucznej wyspy przy torze regatowym, tuż przy N wrotach śluzy (pozycja GPS: N 53° 7' 21.99", E 18° 7' 51.65").
Po zajęciu miasta przez Prusy, osada zmieniła nazwę na Teutsch Fordon, natomiast od początku XIX w. występowała jako Deutsch Fordon. Analiza planów z XVIII i XIX wieku dowodzi, że osada miała formę typowej rzędówki, z kilkunastoma gospodarstwami położonymi po wschodniej stronie traktu do Fordonu. Według źródeł pisanych, w 1789 roku wieś miała 13 ,,dymów”. W 1818 roku poświadczonych jest tu 16 budynków, zamieszkałych przez 120 ludzi. Taka sama ilość zabudowań występowała w 1860 roku, natomiast liczna ludności wzrosła do 199 (z tego 196 Niemców – ewangelików). W 1905 roku budynków było już 35, zamieszkałych przez 478 ludzi (z tego 455 Niemców – ewangelików).
Niemal wszystkie zabudowania Fordonka ulokowane były na poziomie terasy II. Poniżej, na terasie I, położona była jedynie karczma Ujście. Teren był tu podmokły, na N od karczmy znajdowało się dodatkowo rynnowate ,,jeziorko”, będące niechybnie pozostałością starorzecza Brdy (wcześniej zapewne była tu wyspa). W średniowieczu cały ten obszar nosił nazwę łąka Rokicień. W 1349 roku była ona własnością kościoła w Wyszogrodzie. W okresie potopu szwedzkiego, wiosną 1656 roku, na jednej z wysp na Wiśle ufortyfikował się szwedzki oddział. Z powodzeniem bronił się on przez cały miesiąc, ulegając dopiero atakowi Stefana Czarneckiego 25 maja tegoż roku.
Pod koniec XIX w. w południowej części osady funkcjonowała cegielnia, zlokalizowana na zachód od drogi do Fordonu (niem. Dorfstrasse). Jej pozostałością są widoczne do dzisiaj zalane wodą wybierzyska. Uruchomiono również jednoklasową szkołę powszechną, która mieściła się w budynku nr 17 (obecnie nr 10). W 1926 roku szkoła nosiła nr 22, a jej dyrektorem był Jurski.
_________________
,,Powiedziałem im również, aby nie pracowali w firmach produkujących narzędzia mordu i żeby wyrażali pogardę dla ludzi, którzy myślą, że takie narzędzia są nam potrzebne" - Kurt Vonnegut, Rzeźnia numer pięć
|
.gif)
Zaloguj się
Zarejestruj się
FAQ
Szukaj
