Forum Bydgoskiego Stowarzyszenia Miłośników Zabytków "BUNKIER"

Czy macie jakieś informacje na temat nieistniejącego cmentarza żydowskiego przy Szubińskiej w Bydgoszczy? Chodzi mi głównie o wiadomości dotyczące tego, kiedy został zniszczony, kogo chowano na nim w czasie wojny, jak przebiegała ekshumacja zwłok po wojnie?

Może natknęliście się na książki, artykuły, w których coś na ten temat napisano? Będę wdzięczny za podanie tytułów albo w ogóle jakichś informacji bazujących na waszej wiedzy.

Z tego co mi wiadomo żadnej ekshumacji tam nie przeprowadzono. Bloki przy Ikara (bo to jest teren cmentarza) stoją po prostu na grobach. Bezpośrednio z cmentarzem żydowskim, graniczył niewielkich rozmiarów cmentarz luterański. Cmentarz żydowski istniał od połowy XIX wieku do 2. wojny światowej. Kiedy dokładnie został zniszczony nie wiem. Niewykluczone, że już po drugiej wojnie światowej. W 1999 roku w trakcie nadzoru archeologicznego odkryte zostały na terenie dawnego kirkutu trzy pochówki szkieletowe w trumnach. Więcej: Kronika Bydgoska, t. XXVI, Bydgoszcz 2005, s. 16-18.

Dzięki za informację.
Poruszyłem sprawę ekshumacji m.in. dlatego, bo na Cmentarzu Bohaterów na Wzgórzu Wolności jest tablica, z której wynika, że część tam pochowanych ekshumowano z cmentarza przy Szubińskiej.

Zachowane z tego kirkutu (cmentarza; lub ze Wzgórza Dąbrowskiego) macewy można "podziwiać" jako hałdę niezinwentaryzowanego betonowego gruzu na dziedzińcu Miejskiego Konserwatora Zabytków przy ulicy Jezuickiej 2. Wcześniej pełniły rolę bruku na zapleczu dawnego Kinoteatru przy ulicy Toruńskiej.
Istnieje podobno plan ich wyeksponowania na terenie drugiego (starszego) bydgoskiego kirkutu na Wzgórzu Dąbrowskiego. Jak ten plan będzie długo realizowany?

Wirtualny sztelt podaje: Cmentarz tzw. „nowy“, ul. Szubińska 110. Założony w 1874 roku. Zniszczony w czasie II wojny światowej.

Agnieszka Romanowicz - Kości ojców:
(...)W Bydgoszczy są trzy żydowskie cmentarze.
- Jeden na Górzyskowie, przy ulicy Ikara - mówi Wojciech Siwiak, archeolog. - Znajduje się pod blokami. W trakcie prac ziemnych natrafiłem tam na dwie trumny ze szkieletami. Pochodzą z okresu międzywojennego.
Przypuszcza się, że cmentarz datuje się na około 1816 r. - Była to największa nekropolia żydowska dla gminy bydgoskiej - dodaje Siwiak. - Mogą tam być setki grobów. Zgodnie z przepisami, Żydzi chowali swoich zmarłych poza miastem. Drugi, oddalony cmentarz, jest w Starym Fordonie przy ulicy Piastowej. Znajduje się w parku, między blokami. Nikt go nie ruszał, poza nagrobkami. Podobno wzmocniono nimi skarpę Wisły gdzieś w Fordonie.(...)

_________________
=> https://sites.google.com/site/zapomnieni/home

Swego czasu projektowano obok cmentarza budowę trasy przelotowej. Więcej tutaj

Przy bloku na Ikara zachował się dom ze spadzistym dachem, to dom pogrzebowy. Niestety nie mam fotki. Ale wkleję trzy plany tego rejonu. Z 1938, 1941 i 1946. Na niemieckim cmentarza nie ma. Niech was nie zwiedzie ulica Inowrocławska, wtedy skręcała przed cmentarzem żydowskim.
Od lutego 1945, mój dziadek Edward pracował w warsztatach na lotnisku, przy 1 PLM " Warszawa". Był naocznym świadkiem egzekucji trzech jeńców niemieckich, na terenie tego cmentarza. Rozstrzelali ich Rosjanie, a zwłoki przysypali śniegiem.....

Hm.. tak sobie czytam i myślę, czy ktoś z Was orientuje się w którym roku wybudowano kamienice przy ul. Szubińskiej 25-30 (fragment Szubińskiej równoległej do ul. Kcyńskiej)? Pytam, bo będąc w jednej z nich, zaintrygowały mnie ozdobne ościeżnice (niestety nie mam zdjęć) , drzwi i mosiężne, ciężkie klamki, które na moje oko są baaardzo wiekowe a sam wygląd kamienic - pomimo kiepskiego stanu tynków zewnętrznych - nie świadczy o jakiejś ich wiekowości Ciekawość mnie też zżera, co mogło znajdować się w tym miejscu wcześniej?

_________________
„Nie ma berlinek nad Brdą, nie ma cum i nic nie kusi (...) Nic się nie zmieniło, a wszystko jest inne.” (Most Królowej Jadwigi)"

Cmentarz żydowski „nowy” – Bydgoszcz ul. Szubińska – proponuję przez analogię taką nazwę wątku, żeby wyszukiwarka znajdowała go równolegle ze starym cmentarzem (teraz słabo wyszukuje ten wątek)
Nowy cmentarz żydowski powstał w 1874 roku, gdy stary cmentarz przy Filareckiej stawał się za ciasny. Zniszczony został przez Niemców w 1940 roku, ostatecznie zlikwidowany w latach 1948 – 1950, kiedy to przeprowadzono ekshumacje (niezbyt dokładne) i przeniesiono prochy na cmentarz na Wzgórzu Wolności. Na miejscu cmentarza wybudowano bloki, które znajdują się przy ulicach Orłowskiego i Ikara. Na tym terenie stoi też kasyno przy Szubińskiej.
Wątek o starym cmentarzu: viewtopic.php?f=41&t=6334&p=47101&hilit=%C5%BCydowski#p47101
Zdjęcie czarno białe z czasów II wojny na stronie Yad Vashem:
http://collections.yadvashem.org/photos ... 41384.html
Myślę, że przedstawia ono ruiny bramy tego właśnie cmentarza zimą 1939/1940 r. Czy ktoś może to potwierdzić?

To fragment zburzonej synagogi - wejście główne.

No tak. Źle podpisali. Wygląda w tym stanie jak brama. Śnieg zakrył gruzy.