Ptak – jednen z najpowszechniejszych motywów na macewach. Spotkać go można zwłaszcza na grobach kobiet. Źródeł symbolu można dopatrywać się jak zwykle w Biblii. Czasem też w późniejszych pismach średniowiecznych kabalistycznych jak np. Księga Zohar, z której to pochodzi chasydzkie wierzenie, że dusze pobożnych chasydów w postaci ptaków siadają każdego ranka na żywopłotach raju i śpiewają Chwałę Pana.
Ptak to alegoria duszy. Odlatujący ptak to uchodząca dusza.
Istnieje wiele interpretacji obecności ptaków na płaskorzeźbach nagrobnych.
Czasem widzimy ptaka karmiącego młode, bywa ze ilość młodych symbolizuje ilość osieroconego potomstwa – zgodnie ze starym hebrajskim obyczajem językowym o sierotach mówi się jako o ptaszkach lub gołąbkach .
Ptak gaszący świecę symbolizuje śmierć .
Ptak w nakryciu głowy oznacza ze zmarły był mężczyzną.
Gołąb jest biblijnym symbol pokoju, oznacza na pomnikach zgodę i miłość małżeńską.
Gołąb z gałązką w dziobie - symbol nadziei i ocalenia, jak również wyobrażenie Ducha Świętego.
Szczególnym przypadkiem jest
wąż w dziobie ptaka, najczęściej bociana. To alegoria rozkoszy ludzi bogobojnych po nadejściu czasów mesjańskich.
Gołąb od zawsze uchodził za uosobienie łagodności i delikatności, co przeczy prawdzie. Jednakże był częstym towarzyszem bogiń miłości (choćby Afrodyty), a w Starym Testamencie symbolizował pokój, nadzieję oraz dobrą nowinę (to on przyniósł Noemu gałązkę oliwną na znak, że potop się skończył).
Nowy Testament uczynił gołębia symbolem Ducha Św. "
22. I zstąpił nań Duch Święty w kształcie cielesnym jako gołębica, i stał się głos z nieba, mówiąc: Tyś jest Syn mój miły; w tobie mi się upodobało." (Łuk 3,22). Stąd także nowo ochrzczonych przedstawiano w ten sposób.
Gołąb, symbol Ducha Świętego, umieszczany był również często na naczyniach z olejami świętymi – podczas namaszczenia Duch Święty udziela swych darów – a także nad ambonami, jako symbol mądrości. Jest również gołąb symbolem duszy ludzkiej i prostoty, bo u św. Mateusza znajdujemy wezwanie:
Bądźcie prości jak gołębice.