Forum Bydgoskiego Stowarzyszenia Miłośników Zabytków "BUNKIER"

Witam serdecznie.

Podzielę się z Wami moimi informacjami i zdjęciami jakie wykonałem w terenie nad Brdą w poszukiwaniu nieistniejącej śluzy.

Na tyłach zakładu TELE-FONIKA, na ul. Fordońskiej 152a, w urokliwym i spokojnym miejscu nad Brdą, zachował się dom śluzowego i fragment nieistniejącej śluzy Kapuściska.
W przyszłym roku minie sto lat od momentu, gdy została rozebrana...
Dalsza część tutaj.

http://www.mmbydgoszcz.pl/3882/2009/10/ ... egory=news

A tak wygląda nieistniejąca śluza nr 2 Kapuściska z lotu ptaka.
Doskonale widoczne pierwotne koryto Brdy płynącej zakolami, a której bieg został wyprostowany.

W marcu wybrałem się kajakiem na Brdę. Celem było przyjrzenie się z bliska resztkom stopnia wodnego nr 2 Kapuściska. Z poziomu rzeki widać zawsze znacznie więcej. Stopień składał się z śluzy i jazu iglicowego i właśnie ten ostatni był celem wyprawy. Czy coś z niego pozostało?

Poruszałem się po Brdzie wzdłuż linii zaznaczonej na czerwono powyżej.

Tak wygląda północna część komory śluzy widziana z poziomu rzeki.

Widok ogólny. Doskonale zachowane płyty granitowe.


Widok na schody betonowe zapewne wylane w późniejszym okresie niż budowa śluzy.


Poniżej dwa zdjęcia z widocznymi pozostałościami po głowie śluzy przy wrotach górnych. W głębi dom śluzowego.


i zbliżenie.



Zachowała się również drabinka prowadząca do komory śluzy.



Gdy rozmawiałem z mieszkańcem domu śluzowego dowiedziałem się, że jeszcze kilka lat temu na południowym brzegu zachowały się metalowe elementy konstrukcyjne jazu. Niestety zostały one ukradzione.

Podpłynąłem wiec kajakiem aby przekonać się co ocalało z jazu iglicowego.
Jaz musiał się składać z dwóch bliźniaczych części z których jedna zachowała się po stronie południowej. Widać na zdjęciach granitowe płyty ułożone w kształcie litery U


Tu zbliżenie.

Zatrzymajmy się na chwilę przy tym zdjęciu. Po lewej i prawej stronie na zdjęciu widać charakterystyczne "odcięcie" w płycie które mogło służyć do zamontowania jakiegoś rodzaju zawiasów. Po prawej stronie jest widoczny jedyny zachowany metalowy "zawias". Reszta poszła na złom...

Poniżej zbliżenie owego "odcięcia" do którego mógł być zamocowany element ruchomy.


Zbliżenie na ocalały ruchomy zawias.



Widać jak jakiś sku(...) wyrwał stalowy element...



I ujecie z poziomu wody w kierunku śluzy.



Jak wyglądał jaz iglicowy w tym miejscu nie wiem. Jedyny mi znany jaz kozłowo - iglicowy i to zabytek na skalę europejską znajduje się w Krostkowie.

"Jaz kozłowo - iglicowy piętrzy wodę, regulując w tym miejscu różne poziomy wód Noteci Leniwej. Jaz kieruje wodę na dolne stanowisko śluzy. Stalowe kozły, podtrzymują drewniane iglice jazu. Kładka nad jazem prowadzona na kozłach, służy do zdejmowania
iglic na zimę, a sama jest na ten okres zatapiana."
Autorem poniższych zdjęć Kazan41 i zdjęcia pochodzą z FotoForum Bydgoszcz gazety.pl

Czy są tu jakieś analogie w montowaniu jazu iglicowego? Czy ten jaz mógł tak wyglądać?

Byłem tam dwa lata temu, ale wody było więcej...

_________________
"Cudze wiedzieć rzeczy ciekawość jest, a swoje potrzeba"
Andrzej Maksymilian Fredro

Powstał tekst dla Gazety Wyborczej

Mało kto wie, że na tyłach bydgoskiego zakładu Tele-Foniki Kable przy ul. Fordońskiej, w urokliwym i spokojnym miejscu nad Brdą, zachował się dom śluzowego, fragment nieistniejącej śluzy Kapuściska i resztki jazu.

Cały tekst: http://bydgoszcz.gazeta.pl/bydgoszcz/1, ... z2HYZO0tjW

Cwany manewr z przycinaniem zdjęć.

_________________
opuszczonebydgoszcz.blogspot.com

Bydziak to dobry pomysł. Jednak z wiedzy jaką posiadam, nie zachowały się plany śluzy Kapuściska. O zdjęciach nie wspomnę.
Północna ścian komory śluzy zachowała się do dnia dzisiejszego. Pod wodą prawdopodobnie zachował się również górny próg śluzy. Ściana południowa komory jest rozebrana. Czy do samego dna? Nie wiem.

W 2009 roku oficjalnie została "odnaleziona"
http://www.mmbydgoszcz.pl/299970/sluza- ... dnaleziona

Pojawił się nawet pomysł aby ją zobaczyć. Podobnie z zatopionym jazem iglicowym zatopionym po wybudowaniu jazu walcowego. Potrzebny jest nurek, mocne światło, aparat i kamera.

Macieju, jak sadzisz, (zresztą i nie tylko ty), ile tej 'czerwonej kreski' zajmował jaz, a ile wał ziemny? Połowę?
viewtopic.php?f=101&t=835&hilit=%C5%9Bluza+Kapu%C5%9Bciska



^^^ Co prawda mało mamy, o całości tego miejsca informacji, ale te najważniejsze, że był jaz iglicowy (jaki długi, jaki wysoki?) i śluza, nakręcają mnie, by zrobić jakiś 'widoczek'. Może jako tako w miarę przypomni dawny wygląd rejonu tamtej śluzy.

Bydziaku trudno mi powiedzieć.
Kreskę narysowałem w zeszłym roku tak
http://bydgoszcz.gazeta.pl/bydgoszcz/1, ... z2HYZO0tjW

Można oczywiście coś przyjąć. Ja bym przyjął to tak:
Jedyny jaz iglicowy w regionie jest zachowany przy śluzie Krostkowo.
Tutaj przeczytasz i zobaczysz jak wygląda.
http://bydgoszcz.gazeta.pl/bydgoszcz/1, ... j_nie.html
1. Śluzę Krostkowo wybudowano w latach 1912-1914. Prawdopodobnie jaz iglicowy w tym samym okresie
2. Śluzę Kapuściska wybudowano (oddano 1879 roku). Jaz zapewne w tym samym okresie.

Można założyć, że jaz z Krostkowa był podobny do tego z Kapuścisk. Niestety jak byłem w Krostkowie nie zmierzyłem długości.
Może Tobie się uda zmierzyć
https://maps.google.pl/maps?saddr=Krost ... ra=ls&z=19

Ja bym przyjął około 10-12 metrów. Czyli od południowego brzegu rzeki 10-12 metrów. Potem wał ziemny i śluza.
Śluza Kapuściska była starsza, niż śluzy wybudowane na Noteci. Na Noteci wszystkie śluzy mają wymiary: długość 57,4 m, szerokość 9,6 m (za wyjątkiem Krostkowa - nie ma szerokości). Należy więc przyjąć minimum 9,6metra.

Sumując od południa: jaz iglicowy 10-12m + wał ziemny (?m) + 9,6m.
Znając szerokość rzeki w miejscu Kapuścisk mamy odpowiedź.

Pomogłem?

^^^
Oczywiście, że pomogłeś. Ponadto znalazłem wygląd tego miejsca na starej mapie. Jednak jaz jest chyba tam inny i mniejszy, bo nie zaczyna się przy południowym brzegu. Umiejscowiony jest bardziej 'na środku tamy'. A południowa ściana śluzy, nie 'styka się z Brdą' , ( tak jak np. zachodnia ściana śluzy miejskiej).
Chyba wybiorę wygląd 'kompromisowy'. Czyli otoczenie śluzy będzie podobne do tego z mapy, a jaz będzie zaczynać się jednak od brzegu południowego.

Ciekaw jestem Twojej interpretacji i mapy. Jednak wydaje się - oglądając zdjęcia resztek południowego, kamiennego przyczółka jazu - że jaz iglicowy musiał się zaczynać przy południowym brzegu Brdy.
Kształt przyczółka jazu Kapuściska jest taki sam jak jazu w Krostkowie.

To zdjęcie jest wykonane w kierunku północnym. Zobacz na moim zdjęciu nr 4
http://bydgoszcz.gazeta.pl/bydgoszcz/51 ... 8.html?i=4


Przyczółek na wspomnianej śluzie Kapuściska (a właściwie stopniu wodnym Kapuściska) jest znacznie większy niż w Krostkowie. Czyli można założyć że jaz iglicowy/kozłowy musiał być większy/dłuższy niż założona wyżej długość 10-12m.

Zobacz to zdjęcie. Ujście Nysy, zabytkowy jaz iglicowy na Odrze. W sieci są znacznie dłuższe jazy iglicowe.
http://www.kztt.org.pl/zdjeciaduze_1.ph ... 34&numer=3

Może błędnie ją interpretuję. Dla mnie pokazany na niej jaz jest mniejszy, a jeśli tak, to może być to jakiś wcześniejszy od tego o którym piszesz, zaczynającym się przy brzegu południowym.
Tak jak wcześniej wspomniałem, obrazek pokaże przypuszczalny widok tego miejsca z jazem, nazwijmy go 'nowym' (iglicowym). Poniżej wspomniana mapka i rysunek z moją interpretacją rejonu śluzy.

Myślę, że obaj mamy rację - o czym niżej.

Ja bym nie stawiał tezy o kolejnym jazie. Przypuszczam, że jaz iglicowy był jeden.
- śluzę oddano do użytku do użytku w 1879 roku
- jaz walcowy w Czersku Polskim budowano w latach 1902-1907. Zapewne już 1907 r (może wcześniej) poziom rzeki na całym odcinku miejskim został podniesiony i śluza Kapuściska stała się zbędna - była wręcz przeszkodą
- śluzę Kapuściska wyłączono z eksploatacji w 1905 r (czy to prawidłowa data?), ale istniała jeszcze pięć lat, kiedy rozebrano jaz, i śluzę.

Licząc w zaokrągleniu. Jaz iglicowy razem z śluzą Kapuściska funkcjonował przez minimum 26 lat. To stosunkowo krótki okres dla funkcjonowania jednego jazu. Po co było budować drugi kiedy zamierzono i tak podnieść poziom rzeki aby usprawnić żeglugę.



Teraz zdjęcie lotnicze 1944 roku



1. Na Twojej mapie południowy przyczółek jazu jest niejako na cyplu. Myślę że ten "cypel" jest niedoskonałością mapy.
2. Na zdjęciu lotniczym cypla nie ma. Jest widoczne po prawej stronie nabrzeże portowe. Na Twojej mapie również nabrzeże jest zaznaczone. Oczywiście nabrzeże mogło ulec zmianie do 1944 roku

Zakładam, że kamienny południowy przyczółek się nie przemieścił, tylko stoi w miejscu pierwotnym. Mapa jest niedokładna.

Mapa pokazuje natomiast dokładnie, że śluza oparta była na sztucznej "wyspie" rodzaju grobli na środku rzeki.
Czyli mamy od południa: zachowany do dnia dzisiejszego południowy przyczółek jazu w tym samym miejscu, jaz iglicowy, rodzaj grobli i śluzę.

Interesujące odkrycie!

Ja bym nawet postawił tezę, że "wyspa" na południe od śluzy nie została sztucznie usypana. Tylko powstała poprzez wykonanie przekopu w miejscu zakola rzeki. Północy brzeg Brdy w zakolu rzeki został ścięty przez przekop. Można to sobie wyobrazić na Twoim powiększeniu. Pasuje ta wyspa do oryginalnego zakola Brdy.

Tu się zgadzam

Tu nie
Nabrzeże na pewno zostało przebudowane. Witać to choćby po stronie gdzie była śluza - brzeg idzie bardziej na północny wschód.
Sama wyspa na środku rzeki też była z tego co widać sporych rozmiarów.

Jeśli pomiar odległości na google nie kłamie, to odległość pomiędzy przyczółkiem śluzy, a przyczółkiem jazu wynosiła około 70 metrów.
Odliczając od tego w zaokrągleniu 10 metrów na śluzę i powiedzmy dwa do czterech razy tyle na wyspę, wychodzi, że jaz musiał mieć coś koło 20-40 metrów
Kluczową jest tu szerokość samej wyspy, której nie jesteśmy niestety w stanie dokładnie określić.

W odtworzeniu dawnego widoku, bazuję na zdjęciu użytkownika ssc Ivica. Tak ono wygląda (poniżej). Widoczny na nim statek, płynie dość 'nowym przekopem', którego na pokazanym wyżej zdjęciu lotniczym jeszcze nie ma.

To zdjęcie nie bardzo do tego się nadaje, bo tak naprawdę nie widać lewego przyczółka
Poniżej jeszcze raz fragment prezentowanej przez Bydziaka mapki tylko w większej rozdzielczości.

^^^ To mi akurat nie przeszkadzało, bo odtworzyć trzeba było nie tylko ten przyczółek.
I tak to wyszło. Może tam tak kiedyś mniej więcej wyglądało.

Super
Wprowadziłbym tylko jedną modyfikację - usunąłbym ten cypel przy wyspie i przedłużył jaz. Z mapy wynika, że wyspa w tym miejscu była raczej prosta.

^^^ Cenne uwagi zawsze są oczekiwane.
Pozaznaczaj, czy poodcinaj, np. czerwonymi kreskami te konkretne miejsca, lub ich ilości, tak, abym mógł to poprawić według Twojej wizji. Poprawione, pewnie będzie wyglądać lepiej.

Czapki z głów! Bydziak doskonale! Tak to sobie wyobrażałem.

Z uwagami Ewiga się zgadzam.

Na wyspie są umieszczone drzewa dość wysokie. Ja bym z nich zrezygnował.

1. Śluzę Kapuściska oddano do użytku 1879 roku. Wyłączono ją z eksploatacji w 1905 r., ale istniała jeszcze pięć lat, kiedy rozebrano i jaz, i śluzę. Czyli wyspa (śluza i jaz) istniała minimum 26 lat, najdłużej 31 lat. Ten okres jest wystarczający aby drzewa dość sporo urosły. Ale czy były?

2. Wydaje się, że śluzowy dbał o wygląd wyspy. Musiał dbać, bo był odpowiedzialny za porządek i funkcjonowanie śluzy. Przypuszczam, że była tam trawa, lub ewentualnie niewielkie krzewy ozdobne. Oglądając stare fotografie śluz z początku XX wieku rzuca się w oczy porządek wokół śluzy. Mam na myśli trawę i wypielęgnowane krzewy, nawet kwiaty. Tak samo musiało być w końcu XIX w.
Dlatego proponuję Bydziaku abyś zrezygnował z drzew na wyspie.

Zrezygnowałbym również z owego cypla (Ewig również pisze) na południu wyspy. To ten cypel który "wchodzi" w kierunki jazu. Jeśli założyć, że wyspa powstała przez dokonanie przekopu (czyli niejako odcięto wewnętrzne zakole brzegu rzeki) to wyspa powinna być w formie zakola. Więc wyspa musi mieć kształt półksiężyca z prostym bokiem ściętym, o który jest oparta południowa ścina śluzy. Brzegi wyspy od strony rzeki musiały być umocnione faszyną lub kamieniami aby nurt nie wypłukiwał brzegu.

Tak wydaję się, że będzie idealnie.
Bydziak w Tobie nadzieja.