Obóz jeniecki w Tucholi został pierwotnie założony przez Niemców, którzy w sierpniu i wrześniu 1914 r. po bitwach pod Tannenbergiem i nad jeziorami mazurskimi wzięli do niewoli ok. 137.000 jeńców rosyjskich. Niezwłocznie przystąpiono do budowy obozów jenieckich, jeden z nich powstał w Tucholi (inny w Czersku). W okresie późniejszym, w obozie osadzono także jeńców francuskich, rumuńskich, włoskich i angielskich. Po podpisaniu przez Niemcy i Rosję bolszewicką traktatu brzeskiego w początkach 1918 r., wielu jeńców rosyjskich na własną rękę wyruszało do Rosji. Do momentu likwidacji „niemieckiego obozu” w końcu 1918 r. odnotowano zgon 1.289 jeńców rosyjskich. Ich śmierć była spowodowana bardzo złymi warunkami bytowymi i chorobami.
W 1920 r. obóz został „reaktywowany” przez władze polskie, w połowie maja osadzono w nim żołnierzy Ukraińskiej Halickiej Armii, a po bitwie pod Warszawą, również jeńców bolszewickich. Duża grupa jeńców opuściła tucholski obóz na wiosnę 1921 r. po wymianie jeńców wojennych. Do stycznia 1923 r. w Tucholi przebywali internowani narodowości rosyjskiej, obóz wówczas był pod zarządem władz cywilnych.
Wśród osadzonych w tucholskim obozie byli m.in. bolszewicy, wranglowcy, denikinowcy, Ukraińcy, Kozacy itp. (nie był to więc wyłącznie obóz dla jeńców bolszewickich, dla nich wydzielono odizolowany „blok bolszewicki”, który w maju 1922 r. liczył 15 oficerów i 848 szeregowych). Osadzeni w obozie utrzymywali kontakty z bolszewikami w Rosji bolszewickiej, z rosyjskimi monarchistami poza granicami Rosji, z niemieckimi komunistami, z ruchami niepodległościowymi na Ukrainie itp.
Zmarłych grzebano na tzw. starym i nowym cmentarzu obozowym. Były one otoczone opieką. Bolszewików chowano w oddzielnej kwaterze z krzyżem (ok. 800 jeńców zmarłych z chorób, niedożywienia i bardzo złych warunków bytowych). W ramach opieki nad cmentarzem, w 1923 r. zasadzono 700 brzózek.
W latach 1990-2010 dwukrotnie dokonano poważniejszych prac remontowych urządzenia cmentarza jenieckiego. Obecna forma upamiętnienia została wykonana zgodnie z zaleceniami wojewódzkiego konserwatora zabytków.
Pewne środowiska w Rosji usiłowały zrobić z tego miejsca "Drugi Katyń".
|
