Forum Bydgoskiego Stowarzyszenia Miłośników Zabytków "BUNKIER"

Podczas porządków w służbowym archiwum natrafiłem na materiały z lat 90tych (sprzed reformy samorządowej) dotyczące kwestii cmentarzy żydowskich na terenie ówczesnego Województwa Bydgoskiego.
I tak opracowanie wskazuje następujące cmentarze żydowskiego w Województwie Bydgoskim:
1. Arnoldowo /Łabiszyn/
2. Barcin (budynki mieszkalne)
3. Bydgoszcz (bloki)
4. Chojnice - 2
5. Czersk
6. Inowrocław - 2 (ogródki działkowe i cm. komunalny)
7. Kcynia - 2
8. Koronowo
9. Łabiszyn
10. Mogilno
11. Mrocza
12. Nakło n/N (budownictwo zakładowe)
13. Nowe
14. Pakość (budynki mieszkalne)
15. Rynarzewo
16. Radzim
17. Sępólno Krajeńskie (park, bud. mieszkalny)
18. Świecie n/W (budynki mieszkalne, baraki, Zakład Wylęgu Drobiu)
19. Szubin
20. Tuchola (Spółdzielnia Transportu Wiejskiego)
21. Więcbork
22. Zieleń Gm Trzemeszno
23. Żnin (zakład mleczarski)
24. Gąsawa (na terenie cmentarza wybudowano stację paliw)
25. Janowiec (teren zielony)
26. Rogowo (działki budowlane).
Nagroblki istniały wówczas juz tylko na cmentarzach w Koronowie i Czersku. 9 cmentarzy było zabudowanych (dane ok. 1992 r.).
W Województwie Toruńskim wykazywano 15 cmentarzy,nagrobków brak, 5 zabudowanych. W Województwie Włocławskim: 16 cmentarzy, 1 z nagrobkami, 2 zabudowane.

_________________
Situation Normal All F....... Up

Gdzie można znaleźć bliższe dane na temat tych cmentarzy Interesuje mnie szczególnie Szubin i Kcynia.

hmm, ja bym spróbował w Szubinie w Muzeum Ziemi Szubińskiej (odnośnie i Szubina i Kcyni). Jeśli oni nic nie wiedzą, to może wskażą kogoś kto wie, generalnie mają kontakt z różnymi pasjonatami. Zawsze można też spróbować w urzędach miejskich.

Gdzie szukać wiedzy o tych cmentarzach? Zielonego pojęcia nie mam, jedyne co mi do głowy przychodzi to Archiwum Państwowe w Bydgoszczy.

Tuchola – na podstawie katastru gruntowego ustalono, iż w rejonie ulicy Towarowej istniał cmentarz żydowski o powierzchni ok. 1 ha. Ostatni pochówek – 1940 r. Cmentarz zlikwidowany przez Niemców podczas wojny, zniwelowano mogiły, usunięto nagrobki i inne elementy architektoniczne. Formalnie cmentarz został zamknięty 1.07.1964 zarządzeniem Prezydium PRN w Tucholi.
1961-1963- decyzją Sądu Powiatowego teren przeszedł na własność skarbu państwa. Decyzją Prezydium PRN w Tucholi część terenu cmentarza przekazano na rzecz PZGS w Tucholi dla celów urządzenia wytwórni materiałów budowlanych. Pozostały obszar cmentarza przeznaczono na rozbudowę Spółdzielni Transportu Wiejskiego.

Na cmentarzu żydowskim w Koronowie ostatniego pochówku dokonano w 1933 r.

Teren cmentarza żydowskiego w Pakości przeznaczono na budownictwo jednorodzinne w końcu lat 70tych.

Na terenie Gminy Trzemeszno w miejscowości Zieleń znajdował się cmentarz żydowskie, ostatni pochówek: 1938.

Inowrocław: do 1939 r. na terenie miasta znajdowały się 2 cmentarze żydowskie. Najstarszy, sięgający okresu średniowiecza zlokalizowany był przy ul. Staszica oraz tzw. gminny przy obecnej ul. Libelta-Marcinkowskiego. Władze niemieckie w 1940 r. przystąpiły do niszczenia tych cmentarzy. Obiekty zostały zdewastowane, zniszczono dokumenty i ewidencje cmentarne. Na terenie cmentarza przy ul. Staszica w 1990 r. znajdowały się ogródki działkowe (POD), drugi z cmentarzy zamieniono na cmentarz komunalny.

Nakło nad Notecią – cmentarz żydowski miał powierzchnię ok. 2.000 m. kw. (ul. Młyńska 5). W 1957 r. teren został przekazany na rzecz Rejonu Dróg Publicznych i zagospodarowany pod budownictwo mieszkaniowe i zakładowe.

_________________
Situation Normal All F....... Up

AP Bydgoszcz oczywiście tak, ale również proponuje szukać w urzędach danej gminy najlepiej w wydziałach gospodarki przestrzennej i/lub ochrony środowiska. Te referaty dysponują danymi katastralnymi więc wiedzą co gdzie się znajduje i w czyich jest rękach. Miejski lub wojewódzki konserwator zabytków może też pomóc. No i literatura. Co do Kcyni i Szubina to znajdziesz informacje w książce T. Kawskiego, Gminy żydowskie pogranicza Wielkopolski, Mazowsza i Pomorza w latach 1918-1942. W prasie lokalnej czasami też się coś spotyka. Ot choćby artykuł Józefa Marosza w tygodniku Pałuki nr 63 (15/1993) pt. Pozostały tylko maceby.
Gdzie jeszcze szukać? W necie Kirkuty, Wirtualny Sztetl, FODZ... W temacie z linkami cmentarnymi znajdziesz odnośniki.