Forum Bydgoskiego Stowarzyszenia Miłośników Zabytków "BUNKIER"

UWAGA: W przypadku problemów technicznych z forum lub problemów z rejestracją prosimy o kontakt pod adresem: forum@bsmz.org lub prosimy pisać w dziale "POMOC" (dział ten nie wymaga rejestracji).
Dzisiaj jest czwartek, 28 mar 2024, 20:06

Strefa czasowa UTC+1godz. [letni]




Nowy temat Odpowiedz w temacie  [ Posty: 7 ] 
Autor Wiadomość
Post: poniedziałek, 16 kwie 2012, 02:53 
Offline
Gość
Awatar użytkownika

Rejestracja: wtorek, 8 mar 2011, 01:02
Posty: 437
Petersonowie byli jedną z dominujących w Bydgoszczy rodzin przez ponad 150 lat.
Wyróżniali się z racji zasług, zajmowanych stanowisk i stanu posiadania. Przez cały swój bydgoski byt, znaczącym składnikiem
ich majątku, generującym dochody, były cegielnie.

Powstanie pierwszej cegielni Petersonów związane jest nierozerwalnie z kanałem bydgoskim.

Wybudowany i uruchomiony (15.09.1774) w ekspresowym tempie (18 miesięcy), obarczony licznymi usterkami projektowymi i wykonawczymi,
a następnie pozbawiony funduszy na utrzymanie i konserwację, bardzo szybko utracił walory żeglugowe.
Z krytycznego stanu tej drogi wodnej rząd pruski zdał sobie sprawę dopiero wtedy, gdy pilny transport z zaopatrzeniem dla wojska,
utknął w Bydgoszczy nie mogąc pokonać kanału (1792).
Dla ratowania sytuacji sprowadzono z Kwidzyna inspektora robót melioracyjnych - Johanna Philipa Petersona, który uprzednio już,
brał udział w przygotowaniach i budowie kanału jako, początkowo - praktykant, później - jako mierniczy, projektant i kosztorysant.
J.P. Peterson, „na szybko”, prowizorycznie, dokonał niezbędnych napraw koniecznych dla „przepchnięcia” wojskowego zaopatrzenia,
poczym to został mianowany inspektorem kanału.
Kolejnym krokiem było uzyskanie od rządu funduszy na regularną konserwację i modernizację kanału.Z części uzyskanych środków rządowych,
powstaje cegielnia, przy śluzie miejskiej, która miała zabezpieczyć tani materiał do planowanych prac budowlanych.
Cegielnia stanowiła, oczywiście, własność państwa pruskiego.

Ze względów finansowych i konstrukcyjnych (często występujące grząskie, niestabilne podłoże ) wszystkie komory śluz kanału wykonane były
z drewna, które było tanie, lekkie, ale nietrwałe i trzeba je było wymieniać co 20-25 lat


Obrazek


Alternatywą była budowa śluz z piaskowca, ale był to materiał bardzo drogi, a koszt transportu z odległych kamieniołomów również niebagatelny.
Innym, rozwiązaniem, znanym już Anglikom, Holendrom i Duńczykom, były budowle hydrotechniczne wykonane z cegły klinkierowej (wodoodpornej).
Prusacy jeszcze tej technologii nie opanowali.
Cegłę o wymaganych parametrach udało się wyprodukować w cegielni zbudowanej przez Petersona.
(podobno była to pierwsza tego typu cegła wyprodukowana na terenie Niemiec(!?)***
Jej właściwości i przydatność do stosowania w budowlach hydrotechnicznych, potwierdził ówczesny autorytet w dziedzinie chemii i minerałoznawca -
- prof. Martin Heinrich Klaproth http://de.wikipedia.org/wiki/Martin_Heinrich_Klaproth

*** - powyższe informacje pochodzą z książki Industrie und Gewerbe, która jest, generalnie, „hymnem pochwalnym” dla rozwoju pruskiej myśli technicznej
i ekonomicznej w zaanektowanej, w ramach rozbioru, Bydgoszczy, dlatego też wiele podanych tam faktów może być stosownie „ubarwionych”.



Dysponując funduszami i nowym materiałem J.P. Peterson, rozpoczyna sukcesywne remonty i modernizacje struktury kanału. Do 1801 roku, buduje
6 nowych śluz których komory wykonane były z cegły, a głowy z piaskowca. Oprócz tego regularnie pogłębia kanał, wyrównuje jego brzegi, buduje domy
dla obsługi, sprowadza i lokuje nad kanałem osadników którzy w zamian za nadaną ziemię mają odpłatnie dbać o jego odcinki, wykonuje nasadzenia
zieleni nad miejską częścią kanału celem umocnienia gruntu (do VI śluzy).

W 1801 roku, w uznaniu zasług, Johann Philip Peterson otrzymał stanowisko Kriegs und Domänenrat und Provinzial-Baudirektor w departamencie
Kwidzyńskim, oraz jako premię/nagrodę wybudowaną, na potrzeby kanału, cegielnię.

W tym samym roku (1801), powraca ze studiów w Akademii Budowlanej w Berlinie, brat przyrodni J.P. Petersona, wcześniej już u niego praktykujący
- Ernst Conrad Peterson, który obejmuje stanowisko inspektora budowlanego i ściśle współpracuje z bratem przy konserwacji/przebudowach kanału.

W 1803 roku na terenie zwanym Schuppenkrug – w rozwidleniu obecnych ulic Toruńskiej i Żupy, organizują Petersonowie drugą cegielnię.
Tym razem jest to ich prywatna inwestycja.

Rok później – 1804 Johann Philip Peterson zostaje oddelegowany do budowy portu gdańskiego.
Stanowisko inspektora kanału przejmuje Ernst Conrad Peterson.


Położenie cegielni przy ulicy Toruńskiej -

Obrazek


Dwa budynki z zaznaczonego kołem obszaru (a przynajmniej ich fundamenty) pamiętają, prawdopodobnie, rządy Petersonów.

Obrazek

Obrazek


Trzecia cegielnia powstaje w 1908 na terenach pozyskanych od dzierżawców folwarku Okole.

Obrazek


Poza obowiązkami wynikającymi z zajmowanego stanowiska E.C. Peterson prowadzi własną działalność biznesową w (różnych dziedzinach),
jak również udziela się jako radny miejski (społecznie).
W 1815 roku porzuca posadę inspektora kanału i trzy lata później (1918) bierze w dzierżawę folwark Okole (były to w zasadzie dwa folwarki).
Posiadając trzy cegielnie, młyn, sprzedając folwarczną ziemię dla potrzeb, właśnie tworzonej, kolei i rozparcelowując ją na działki, pomnaża majątek.
W połowie wieku, dzięki utworzeniu przez władze pruskie tzw. Renten Banku, wszelkie dobra dotychczasowo dzierżawione przez Niemców stawały się
ich własnością. W taki oto sposób Petersonowie stali się właścicielami Okola.

Parcelacja terenów folwarku(ów) Okole, jak i inwestycje kolejowe spowodowały intensywny rozwój dzielnicy – wytyczanie ulic,
dynamiczny przyrost zabudowy itd.


Po śmierci Ernsta Conrada Petersona w 1841 roku, dobra przejmują jego synowie:

- Wilhelm Peterson - kupiec, staje się właścicielem dwóch cegielni (– przy śluzie i na Okolu), prowadzi interesy w wielu branżach –
między innymi warzy piwo w oparciu o chmiel sprowadzany z Bawarii, hoduje konie (uchodzi za znawcę). Aktywnie działa jako radny miejski.

- Friedrich Wilhelm Alex Franz Peterson – osiadły w Grudziądzu, gdzie zajmował stanowisko superintendenta w tamtejszej Intendenturze (o nim później)

- Ernst Emil Peterson - prawnik, zajmował kolejno coraz wyższe stanowiska w sądownictwie; prowadził biuro notarialne, w latach 1840-44
piastował urząd nadburmistrza Bydgoszczy. Cegielnia przy ulicy Toruńskiej była jego własnością, jak również inne nieruchomości w tej okolicy.
(budynki te istnieją do dzisiaj).

Obrazek

Początkowo Ernst Emil P. wraz z rodziną, zamieszkiwał we własnej kamienicy pod numerem 29 -obecnie 54 [ 1.].

Obrazek

Obrazek

W późniejszym okresie dokupił i dołączył kolejną parcelę, na której zbudował reprezentacyjny dom - nr 31 – obecnie 50 [ 2.]

Obrazek

Obrazek

(około 1880 roku, jego syn Carl Juliusz P. wykupił następną, sąsiadującą, działkę)


Ernst Emil Peterson zmarł w 1867 roku pozostawiając majątek żonie Elizie P. i synowi - Carlowi Juliusowi P. (wtedy niepełnoletniemu)

Po śmierci Ernsta Emila P. nie miał kto zarządzać cegielnią.
Wilhelm Peterson również musiał już dobiegać kresu żywota, gdyż niedługo znika z listy mieszkańców domu Przy śluzie miejskiej.

Dodatkowo nasuwa się wniosek, że cegielniane interesy rodziny musiały być raczej w kiepskim stanie. Wiele wskazuje na to, że obydwaj
dotychczasowi właściciele nie mieli specjalnie czasu na efektywne prowadzenie swoich cegielni. Ernst Emil P. zajęty był rozwijaniem swojej
kariery prawniczej i politycznej, Wilhelm – podobnie, uwikłany w rozliczne interesy i intensywnie działający w Radzie Miasta
.



W międzyczasie ruszyła rewolucja technologiczna w przemyśle cegielnianym.
- w 1858 roku – Fryderyk Eduard Hoffmann opatentował piec pierścieniowy swojego pomysłu, umożliwiający nieprzerwaną i ciągłą produkcję.
- w 1860 roku Karl Schlickeysen opatentował udoskonaloną, mechaniczną prasę ceglarską.
- równocześnie zaczęto wprowadzać suszarnie ogrzewane powietrzem z nad pieca.
- napęd parowy stawał się coraz bardziej powszechny
Wszystko to miało ogromny wpływ na wydajność i jakość produkowanych wyrobów.

Obrazek

Wynalazki te rozpowszechniały się bardzo szybko. Pierwsze piece pierścieniowe pojawiły się w Bydgoszczy na początku lat 1860
i w momencie gdy u Petersonów następowała „zmiana warty” pracowało ich w mieście i okolicy 2-3 szt. Konkurencja rosła w siłę.


W 1869 roku powraca z Grudziądza do Bydgoszczy Friedrich Wilhelm Alex Franz Peterson, wraz z rodziną, w tym z synem - Ernstem Heinrichem P,
jak wynika z późniejszych wydarzeń – prawowitym spadkobiercą. Zamieszkują w rodzinnym domu Przy śluzie miejskiej.


W latach 1870/71 w majątku rodziny następuje szereg zmian:

- wdowa po Ernście Emilu - Eliza P. sprzedaje cegielnię przy Toruńskiej (domy zachowuje)
- pozostałe nieruchomości, w tym cegielnie przejmuje Ernst Heinrich Peterson.
- cegielnia przy śluzie miejskiej zostaje zlikwidowana
- na Okolu powstaje piec pierścieniowy i suszarnie nowego systemu, linie produkcyjne zostają zmodernizowane, doprowadzona zostaje własna
bocznica kolejowa (szeroki tor).

W efekcie wprowadzonych innowacji cegielnia na Okolu zatrudnia ok. 100 pracowników i wytwarza 5 milionów cegieł i kształtek ceramicznych
rocznie. Remontowi i modernizacji podlega tak że młyn zbożowy. Młyn papierniczy zostaje zlikwidowany, a budynek zamieniony w spichlerz.

Z czasem problemem stały się zasoby surowca – gliny. Ze względu na teren ograniczony nasypami kolejowymi, Brdą, młynami i innymi
zabudowaniami, nie było możliwości poszerzania wyrobisk. Problem został rozwiązany poprzez dowóz gliny za pomocą kryp-promów z ukopów
w górnym biegu rzeki. Nie było to żadne nowum. Konieczność transportowania gliny występowała już w cegielni przy śluzie miejskiej,
(wymagane określone rodzaje gliny dla uzyskania klinkieru), jak i u konkurentów działających nad rzeką, na terenie miasta.

Obrazek


Ernst Heinrich Peterson był bardzo rzutkim i dynamicznym przedsiębiorcą. Jego zakłady były stale modernizowane, wprowadzane były
wszelkie nowinki techniczne. Jako pierwszy zaczął budować domki, sprzedawane pracownikom na wieloletnie spłaty (ul. Chojnicka),
co zapewniało mu stabilność zatrudnienia.

Po jego śmierci w 1905 roku majątek pozostawał w rękach rodziny – wdowy i potomków.
Głównym zarządcą był syn Ernsta Heinricha P. - Julius Otto Franz Peterson jr. W prowadzeniu interesów uczestniczyła też,
chyba po raz pierwszy, damska część rodziny.
Najprawdopodobniej Petersonowie zachowali swoje nieruchomości do końca wojny (1945).


Kolejni Petersonowie posiadali liczniejsze potomstwo, niż by wynikało z powyższego zestawienia, w którym występuje jedynie to mające
bezpośrednią styczność z tworzeniem majątku rodzinnego. Los pozostałych nie jest bliżej znany. Zapewne otrzymywali oni swoje udziały
z zysków, lub też zostali spłaceni, kobiety zaopatrzone w posagi itp.



Obrazek


Na górę
 Wyświetl profil  
 
Post: poniedziałek, 16 kwie 2012, 10:22 
Offline
Gość

Rejestracja: czwartek, 15 sty 2009, 00:00
Posty: 458
Gratuluję. Wspaniały tekst :)
Parterowy budynek, kryty czerwoną dachówką, stoi dokładnie w miejscu dawnej karczmy na Żupach (Schopen Krug), widocznej na planach z 1800, 1816 i 1834 roku. Wydaje mi się, że budynek ten pochodzi z ok. połowy XIX wieku.

_________________
,,Powiedziałem im również, aby nie pracowali w firmach produkujących narzędzia mordu i żeby wyrażali pogardę dla ludzi, którzy myślą, że takie narzędzia są nam potrzebne" - Kurt Vonnegut, Rzeźnia numer pięć


Na górę
 Wyświetl profil  
 
Post: poniedziałek, 16 kwie 2012, 15:33 
Offline
BSMZ Bunkier

Rejestracja: sobota, 23 kwie 2011, 19:48
Posty: 2454
Bardzo ciekawy temat, gratuluję. Ze swojej strony trochę dorzucę materiałów o budynkach przy ul. Nadrzecznej.

Budynki, które stoją. Ten czerwony jest zamknięty i stan jego nie jest tragiczny. W tym mniejszym mieszkali (mieszkają?) bezdomni.

http://www.skyscrapercity.com/showpost. ... tcount=168

Parę lat temu stał jeszcze jeden budynek:

http://www.skyscrapercity.com/showpost. ... tcount=171

Natomiast ruiny cegielni widać na moim filmiku, pojawia się tam również resztka komina :)

http://www.youtube.com/watch?v=qHrTRVH4_HI

A tutaj jakieś pozostałości obok(fundamenty?):

http://www.youtube.com/watch?v=1I1ll--3CmQ

_________________
opuszczonebydgoszcz.blogspot.com


Na górę
 Wyświetl profil  
 
Post: poniedziałek, 16 kwie 2012, 20:10 
Offline
BSMZ Bunkier

Rejestracja: środa, 4 sty 2012, 00:24
Posty: 2926
Lokalizacja: BYDGOSZCZ-WYŻYNY
Jest jeszcze taki mały domek bliżej nasypu (torów) obecnie ktoś go remontuje może to pozostałość po dawnym folwarku ?


Na górę
 Wyświetl profil  
 
Post: poniedziałek, 30 wrz 2013, 16:07 
Offline
Gość
Awatar użytkownika

Rejestracja: czwartek, 29 gru 2011, 20:51
Posty: 6931
Czy wiadomo w którym miejscu była cegielnia Petersona " tuż obok" zakładu Zobla?

MWS pisze:
(...)

W 1885 roku kupuje Zobel działkę (5000m2) pod nowy zakład, przy skrzyżowaniu Petersonstraße –Fischerstraße
(dzisiaj - narożnik Marcinkowskiego i Obrońców Bydgoszczy).
Gdyby wiedział z czym przyjdzie się mu zmierzyć, z pewnością wybrałby inną lokalizację. Miejsce, teoretycznie, bardzo dobre, wszędzie blisko
i Brda „o krok”, tyle że dostęp do wody blokuje śluza miejska, tam właśnie umiejscowiona. Na dodatek, tuż obok niej, znajduje się dawna
cegielnia Petersona, aktualnie w posiadaniu Neumann-a.
(...)


Czy była w obszarze widoku na tym zdjęciu?

MWS pisze:
Obrazek


Chciałbym to wiedzieć, jeśli jest to wiadome, bo mam wątpliwości co do charakteru pewnych obiektów na starych mapach. Ale o tym napiszę, gdy zdobędę pewne stare zdjęcie. :D


Na górę
 Wyświetl profil  
 
Post: piątek, 11 paź 2013, 06:09 
Offline
Gość
Awatar użytkownika

Rejestracja: czwartek, 29 gru 2011, 20:51
Posty: 6931
MWS pisze:
W międzyczasie ruszyła rewolucja technologiczna w przemyśle cegielnianym.
- w 1858 roku – Fryderyk Eduard Hoffmann opatentował piec pierścieniowy swojego pomysłu, umożliwiający nieprzerwaną i ciągłą produkcję.
- w 1860 roku Karl Schlickeysen opatentował udoskonaloną, mechaniczną prasę ceglarską.
- równocześnie zaczęto wprowadzać suszarnie ogrzewane powietrzem z nad pieca.
- napęd parowy stawał się coraz bardziej powszechny
Wszystko to miało ogromny wpływ na wydajność i jakość produkowanych wyrobów.

Obrazek

^^^ Piec pierścieniowy (górne lewe zdjęcie) zapewne przyczynił się do nowej myśli we wszelkiej produkcji przemysłowej - produkcji taśmowej.
Z tego zdjęcia wynika, że taki piec zajmował spory kawał miejsca o okrągłej powierzchni. Zbudowana po jego zewnętrznej stronie ściana, zamykała całość po obwodzie i w ten sposób powstawał budynek 'okrąglak', - hala taśmowej produkcji cegieł.
Zaglądałem do netu, czy gdzieś zachowała się podobna budowla. Znalazłem tylko jedno zdjęcie takiej starej cegielni, w okolicach Lipska.


Załączniki:
Komentarz: Widoczny na mapce 'okrąglak', to hala z piecem pierścieniowym, produkującym taśmowo cegły.
piec pierścieniowy.JPG
piec pierścieniowy.JPG [ 38.49 KiB | Przeglądany 4982 razy ]
Komentarz: Podobnie wyglądał 'okrąglak' nad Brdą.
hala z p.p..JPG
hala z p.p..JPG [ 51.06 KiB | Przeglądany 4982 razy ]
Na górę
 Wyświetl profil  
 
Post: sobota, 24 sty 2015, 23:14 
Offline
Gość
Awatar użytkownika

Rejestracja: sobota, 23 sty 2010, 19:51
Posty: 1854
Na zdjęciach wspomniana przez MWS w wątku cegielnia Petersonów na Okolu, ulica Nadrzeczna.
Powstała w 1908 roku. Niedaleko jest glinianka, z której cegielnia czerpała glinę.
W sąsiedztwie była też Kąpielnia Petersona:
viewtopic.php?p=34939
Trochę o tej cegielni też jest tu:
viewtopic.php?f=34&t=2025&hilit=cegielnia+petersona
Zagadką, nazwijmy to archeologiczną, jest dla mnie pokazana na ostatnich zdjęciach różna kategoria wymiarowa cegieł zabudowań w okolicy komina. Są tu standardowe cegły współczesne i wielkie cegły przypominające dawne cegły gotyckie.
O co tu chodzi?


Załączniki:
1.JPG
1.JPG [ 194.99 KiB | Przeglądany 3734 razy ]
2.JPG
2.JPG [ 193.46 KiB | Przeglądany 3734 razy ]
4.JPG
4.JPG [ 195.36 KiB | Przeglądany 3734 razy ]
5.JPG
5.JPG [ 194.59 KiB | Przeglądany 3734 razy ]
6.JPG
6.JPG [ 198.87 KiB | Przeglądany 3734 razy ]
7.JPG
7.JPG [ 194.13 KiB | Przeglądany 3734 razy ]
8.JPG
8.JPG [ 199.82 KiB | Przeglądany 3733 razy ]
Na górę
 Wyświetl profil  
 
Wyświetl posty nie starsze niż:  Sortuj wg  
Nowy temat Odpowiedz w temacie  [ Posty: 7 ] 

Strefa czasowa UTC+1godz. [letni]


Kto jest online

Użytkownicy przeglądający to forum: Obecnie na forum nie ma żadnego zarejestrowanego użytkownika i 3 gości


Nie możesz tworzyć nowych tematów
Nie możesz odpowiadać w tematach
Nie możesz zmieniać swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz dodawać załączników

Szukaj:
cron
       
Technologię dostarcza phpBB® Forum Software © phpBB Group