Forum Bydgoskiego Stowarzyszenia Miłośników Zabytków "BUNKIER"

Lidka umieściła jakiś czas temu zagadkę z neonem.

Jasna historia neonu.
Pierwsze neony w Polsce rozbłysły po 1956 roku na fali odwilży. Pojawiły się w dużych miastach wojewódzkich jak Warszawa, Wrocław, Poznań. Z czasem trafiły również na elewacje w Bydgoszczy.

Komunistyczne władze po odwilży, postanowiły wnieść trochę światła w szarość miast. Miło być tak jak na zachodzie, nowocześnie, kolorowo i jasno. Miały nadejść nowe, jasne czasy.
Neony projektowane były przez czołowych architektów, grafików i inżynierów. Gdy projektowano budynek, jednocześnie projektowano neon. Każdy projekt iluminacji świetlnej był zatwierdzany przez Naczelnego Plastyka Miasta. Trwało to zazwyczaj długo 2 – 3 lata.

Tworzono neony nie tylko statyczne, zmieniały się, mrugały i błyskały. Do Bydgoszczy trafiły zapewne na początku lat 60-tych. Niestety nie udało się mi określić kiedy dokładnie pojawiły się w Bydgoszczy i który był pierwszy. Określenie daty początkowej jest trudne. Może wspólnie uda się nam to zrobić po analizie zdjęć.
Umieszczane były w głównych ciągach komunikacyjnych miasta i placach, na elewacjach budynków i na ich dachach. Umieszczano je na reprezentacyjnych budynkach miasta. Ich świetność przypada mniej więcej od początku lat 70-tych i powoli kończy się z okresem stanu wojennego. Neony minionej ery nie znały ograniczeń - zarówno pod względem formy jak i rozmiaru. W naszym mieście były to napisy, kształty geometryczne, postacie, czy części garderoby. Reklamowały Spółdzielnie Spożywców Społem, jubilera, dom mody, restauracje, hotele. Każdy pamięta napis „Jedynak” i migający okrągły neon. Kilkaset metrów dalej na tej samej ulicy 1 Maja ogromny neon domu towarowego Rywal. Na zamontowanie neonów stać było duże zakłady pracy, jak PZU, Społem, PKO, ELTRA czy też FOTON.

Były pomysłowe, odważne i ciekawe, stanowiąc jasność szarej komunistycznej rzeczywistości. Dumą mieszkańców i władz były dwa systemy neonów zamontowane naprzeciw wyjścia z dworca PKP Bydgoszcz Główna. Neon „Witamy w Bydgoszczy” i podświetlone okna świadczyły o zamożności miasta. Tuz obok neonowa mapa województwa bydgoskiego. To był szczyt świetności neonów. Stanowiły znak rozpoznawczy, tworzyły markę. Często reklamowały dobra konsumpcyjne, które dla przeciętnego mieszkańca były niedostępne. Co jest charakterystyczne w treści neonów nie głosiły one haseł politycznych. Widocznie władza uznała, że w takiej formie nie musi się reklamować.

Rurki wypełnione święcącym gazem charakteryzowała lekkość konstrukcji, przejrzysta kompozycja i charakterystyczna drukowana lub wydłużona „neonowa” czcionka. Kryzys w gospodarce i oszczędności nie pozwalały na konserwacje iluminacji świetlnych. Nie wymieniane elementy przestawały świecić i szpeciły elewacje. Sukcesywnie je wyłączano. Rok 1989 to koniec ery starych neonów. Nowi właściciele nie interesowali się nimi lub nie wiedzieli i co z nimi począć. Te umieszczone na dachach z powodu bezpieczeństwa zdemontowano. Przy remoncie elewacji zostały bezpowrotnie rozebrane. Zastąpiono je masową, tandetną podświetloną reklamą, która zalała miasta Polski i Bydgoszczy. Współczesne neony wykonane estetycznie giną pośród migającej oświetlonej tandety.

Pozostałości neonów i ich świetności w Bydgoszczy jest sporo. Można je dostrzec. Lidka je dostrzegła Jestem przekonany, że wspólnie uda się je odnaleźć. Paradoks polega na tym, że doceniliśmy ich artystyczną wartość dopiero gdy zostały resztki neonowych dzieł sztuki.

Na początek znalazłem kilka zdjęć które były prezentowane na forum. Jednak dla usystematyzowania umieściłem je ponownie. W tych miejscach i zapewne jeszcze innych należy szukać pozostałości.



Duma mieszkańców. Każdy z Was pamięta. Na nazwie pliku mam umieszczony 1968 rok. Klasyka neonu. "Witamy w Bydgoszcz". Poniżej oświetlone okna i napis "Książeczka PKO drogą do własnego mieszka".



Neon "Foton", "Chemikalia - Filmy - Błony". Zdjęcie w podobnej kolorystyce jak to powyżej. Prawdopodobnie również 1968 rok.



Neonowy Stary Rynek. "Tramp", "PEKAO", "DOM MODY". I uwaga. Po prawej stronie kadru sklep wędkarski. Neon przedstawia wędkę i dwie ryby. To przykład pomysłowości i "humoru" neonowego. Jak pamiętam to owe rybki migały. Zdjęcie w podobnej kolorystyce jak to powyżej. Prawdopodobnie również 1968 rok.



Aleja 1 Maja. Neony "Pollena Uroda" i "Orbis". Dalej "Cepelia" i następne trzy neony których nie mogę rozpoznać....
Neonowa ulica. Najbardziej reprezentacyjna ulica w mieście. Po prawej były również neony o czym niżej.



Hotel Brda. Neon "Kawiarnia", "Restauracja" i "Hotel Brda". Koniec lat 60-tych.


I kolejne neony z wcześniejszego okresu. Prawdopodobnie początek lata 60-tych.



Dworcowa-Pomorska. Róg ulic, dziś kamienica posiada arkady. Na dachu neon "Powszechna Agencja Handlowa" , "Usługi Handlowe" i logo. Niestety nie sięgam pamięcią czy to był neon. Prawdopodobnie tak.



Dworcowa w kierunku dworca PKP po 1961. Taka data jest na nazwie pliku. Na dachu neon 'ELTRA" i charakterystyczne logo Eltry.
Prawdopodobnie to pierwsze neony w mieście.
Na marginesie zdjęcia. Dokładnie naprzeciw budynku ELTRY na chodniku znajduje się słup DYWIDAG, który stoi w tym miejscu do dnia dzisiejszego. Obok prawdopodobnie kolejne słupy DYWIDAG po trakcji trolejbusowej w naszym mieście. Słupy zostały wkopane jako nośniki dla trakcji tramwajowej.




Na dachu przy Alejach 1 Maja neon "TOTO milion". Po przeciwnej stronie placu kolejny neon PZU o czym niżej. Jaki rok?



Ul. Dworcowa róg 1 Maja. Rok 1978. Pozostałości neonu "Domy Towarowe". Napis umieszczony na poziomych kolorowych rurkach.



Kolejna bardzo ciekawa fotografia. Prawdopodobnie początek lat 60-tych. Proszę o pomoc w oszacowaniu daty.
Fotografia ciekawa bo przedstawia trzy neony. Neon "Oszczędzaj w PKO", "Księgarnia", "Sing". Przy księgarni fantazyjnie wygięte neony. Nie wiem co przedstawiają.



I kolejne zdjęcie. Neon w kształcie parasolki? Nad markizami jak dobrze pamiętam również są pojedyncze neony. Nie pamiętam co przedstawiają... Małe zdjęcie. Brak daty.

Róg ul Dworcowej i ul. Królowej Jadwigi.



Budynek Eltry jeszcze bez neonów ale za to jest hotel dworcowy.



Savoy wiecznie żywy



Bydgoszcz Główna też świeciła



Jak tu nie iść do kina a bilety u "koników"



Ul. Pomorska. Pod takim neonem czytanie ogłoszeń to czysta przyjemność



DH Jedynak



Róg ul Gdańskiej i ul. Słowackiego



Z serii tego już nie ma. Ul. Marcinkowskiego



BFN ul. Marcinkowskiego

Róg Mostowej i Starego Rynku - kojarzy mi się, że był tam kiedyś sklep z zabawkami "Muchomorek". Po nim w tej lokalizacji był salon Mody Polskiej.

Wiedziałem, że mamy te same zdjęcia.


1984r Neon na teatrze "TEATR"



Neon "Savoy" i "PKO". Poniżej już współczesny neon PKO SA z Żubrem



Klasyka spółdzielców. Neon "Spółdzielnia Spożywców Społem" i "Rywal". Na dachu logo Społem.
Niestety nie pamiętam co było napisane na tym okrągłym logo.



Neon na Domu Handlowym Jedynak. Okrągły i rozbłyskujący.



Klasyka. Neon "Witamy w Bydgoszczy", "Książeczka PKO drogą do własnego mieszkania" przed dworcem PKP Bydgoszcz Główna.

-- czwartek, 16 gru 2010, 23:23 --

Jak działa neon

Zadzwoniłem do producenta neonów. Pan Jacek pracuje w firmie REKLAMA która w prostej linii wywodzi się od Stołecznego Przedsiębiorstwa Instalacji Reklam Świetlnych, istniejącego od 1956 roku w Warszawie. To właśnie SPIRŚ był pierwszą firmą która w Polsce produkowała neony. W latach 70-tych zatrudniał ponad 300 osób. Posiadał soje odziały w dużych miastach wojewódzkich. Neony bydgoskie były produkowane właśnie przez tą firmę.

Pan Jacek próbował mi wytłumaczyć jak działa i produkuje się neony. Technologia w zasadzie nie zmieniła się od roku 1956 roku.
Rurki szklane zamawia się hucie szkła z metra. Są dostarczane w odpowiednich długościach i średnicach. Następnie szklarz przy pomocy palnika gazowego, termicznie tnie i kształtuje rurki. Owe gięcie jest wykonywane ręcznie. Po wypompowaniu z rurki powietrza wpuszcza się do środka gaz neon lub argon. Argon świeci na niebiesko, a neon na czerwono. Przewodnikiem elektrycznym często jest rtęć. Do zasilania neonów stosuje transformatory wysokiego napięcia . Jeśli nic nie pokręciłem to na metr długości neonu niezbędne jest napięcie 1.000 Volt. Neony z lat 60-tych, 70-tych, 80 - tych i te współczesne miały/mają trwałość około 20.000h. W praktyce przy prawidłowym użytkowaniu świecą nawet do 10 lat. I tu uwaga. Neony są energooszczędna jak współczesne żarówki.
A dlaczego świecą rożnymi kolorami? Tak mniej więcej wiem, ale nie podejmę się tego wystukać na klawiaturze

I kolejne zdjęcia bydgoskich neonów. Poszukiwanie w "przepastnym archiwum" przyniosło kolejne odkrycia Oto one.



Neon "Polskie Radio".



Osiedle Błonie. "Delikatesy" "Wina Słodycze". Po drugiej stronie budynku neon "Michał i Baśka"

-- piątek, 17 gru 2010, 00:08 --


Rok 1977. Neony "Jedynak", "Cepelia", "Księgarnia". Zdjęcie pochodzi z strony wspominajbydgoszcz.pl




Polmozbyt przy ul. Fordońskiej.



I kolejna perełka! Ta ulica wygląda jak zdjęcie z ulicy zachodniej metropolii. Po lewej dłoń z zegarkiem, po prawej kolejne neony.
Ciekawostka w głębi. Neon składa się z dwóch napisów. Pierwszy jest nieczytelny i łączy się napisem "Sing" - prezentowanym na zdjęciu wyżej. Natomiast napis Sing łączy się wyraźnie z napisem "Savoy". Przynajmniej tak mi się wydaje.

Dodam jeszcze.
Projekty plastyczne reklam opiniowane były przez Naczelnego Plastyka Bydgoszczy i wydział architektury. Mając pełną dokumentację techniczną wydawano decyzję - pozwolenia na budowę.
Mimo, że trwało to długo, o czym pisałem powyżej taki tryb postępowania zapewniał porządek urbanistyczny wyglądu i lokalizacji reklam w mieście.
Projekty plastyczne reklam wykonywane były przez plastyków i architektów powodowały, że reklamy były znacznie bardziej atrakcyjne niż obecnie i mimo że ówcześnie pełniły inną funkcję, to na pewno nie szpeciły obiektów na których były instalowane.

Tymczasem teraz w mieście mamy chaos reklamowy istny śmietnik. Nikt nad niczym nie panuje. Jakiś czas temu policzyłem plansze reklamowe wzdłuż ulicy Fordońskiej i wyszło mi, że ...
... Ulica Fordońska liczy sobie około 9,5 km długości. Naliczyłem łącznie około 670 billboardów, reklam, banerów, plansz, tablic!
... liczyłem w październiku 2009 roku.

http://www.mmbydgoszcz.pl/3876/2009/10/ ... egory=news

Tak więc neon jest tą jaśniejszą stroną komunizmu.

A jak będzie wyglądała przyszłość neonów w naszym mieście?
Czas pokaże...


Neon na budynku Banku BRE nad Brdą.

Właśnie tak zapamiętałam ul. 1 Maja z dzieciństwa. Jedyna różnica to ta ze było jeszcze mnóstwo śniegu który skrzył się i jeszcze wzmagał efekt neonów...
Dzięki za opracowanie:) i zachęcam do odkładnia zdjęć z neonami.

Lidka nie kryję, że Twój komentarz mnie zainspirował, a w szczególności te zdania



Również postanowiłem sobie przypomnieć kolorowe dziecięce lata.

Jak mi się uda to w przeciągu kilku dni poszukam pozostałości neonów w naszym mieście. Jestem ciekaw ile i co z nich zostało.

Tam jest jeden napis, "Dansing", widać wyraźnie na cz.b. pocztówce. Nie mam skanera i niestety wyszło nie ostro. A swoją drogą dlaczego "Dansing" a nie "Dancing", za dużo zachodu by było



Ul. Bernardyńska, po lewej stronie widoczny wielki neon reklamowy Zachemu.



Ten sam neon "z lotu ptaka"

Niesamowite!
A ja już doszukiwałem się sing song
A tu proszę "Dansing". Rzeczywiście za dużo było zachodu.

Tym razem zdjęcia pokazujące pozostałości po neonach w naszym mieście.

Na początek ul. Jagiellońska


Te neon jeszcze niedawno świecił chyba na czerwono.




I kolejny ciągle żywy PASAMON






Hotel Brda









Witamy w Bydgoszczy.






POLAM




Tam gdzieś migał napis "POLAM" Tak mi się wydaje.


Kwiatek na Dworcowej




Całkowicie zapomniany.


Prawdziwa perełka. Sklep Muzyczny róg Pomorskiej i Gdańskiej








-- wtorek, 21 gru 2010, 10:27 --








Tu klasyka.






I kolejna klasyka


Tu pozostały tylko kable i za reklamą skrzynką na skrzynka na transformator.






Tu jest ciekawy neon. Wstyd, że tak wygląda.









Sklep Śnieżka na Gdańskiej






Początek Gdańskiej. Nie jestem pewien czy tu był neon...






Tu jeszcze kilka lat temu były resztki neonu...






Tu to wiemy co i jak Rumcajs



Ta sama ul. Gdańska




Pozostał tylko napis...


Ale tu mamy perełkę




Nad Cepelią.


I Juventur

Po publikacji materiału o neonach w internecie i Gazecie Pomorskiej otrzymałem informację od pracowników „PASAMON” Sp. z o.o. że neon PASAMON powstał w 1973 roku. Znaczy to, że neon nadal funkcjonuje mimo opływu 37 lat!

W okresie międzywojennym Pasmon produkował parciane taśmy do naszych CKM-ów.

Znalazłem u siebie dwa zdjęcia, na których widać dawne neony. Pierwsze to Plac Wolności z neonem PZU, w głębi, na białym wieżowcu słabo widoczny PSS. Na drugim fragment ul. Gdańskiej (wówczs 1 Maja) z neonem księgarni "Współczesna". Ponad napisem "KSIĘGARNIA" był neon w kształcie regału z książkami. Nieco bliżej jest neon "ZIOŁA". Niestety, nie pamiętam z jakiego okresu oba zdjęcia pochodzą, wówczas jakoś nie przywiązywałem wagi do zapisywania dat. Podejrzewam, że są to lata 70-te.

I kolejna porcja informacji o neonach.

Dzięki uprzejmości Pani Iloniy Karwińskiej z Muzeum Neonu w Warszawie http://www.polishneon.com/, oraz dzięki Panu Davidowi z Strorm Desing z Londynu http://www.stormdesign.eu/pages/index.html otrzymałem rysunki techniczne neonów. Jeden z nich dotyczy Bydgoszczy.

Neon ELDOM na ul. Dworcowej prezentowany jest powyżej






Charakterystyczna "neonowa" czcionka.



Rysunek techniczny SPOŁEM i SAM



Schemat podłączenia instalacji.

-- środa, 29 gru 2010, 15:01 --

Sporo można się dowiedzieć na temat neonów w Kalendarzu Bydgoskim z 1968 roku.
http://kpbc.umk.pl/dlibra/docmetadata?i ... tion&tab=1
Od strony 143.

Wynika z materiału, że "Drogeria" była pierwsza.
W Kalendarzu Bydgoskim z 1968 roku U. Jahr informuje, że pierwszy neon w Bydgoszczy powstał 1937 roku. Był to neon „DROGERIA” przy ul. Śniadeckich, który nadal świecił w 1968 roku. Po II wojnie światowej reklamy neonowe zainstalowano 1952 roku nad sklepami GALLUX przy Al. 1 Maja. Następnie były „MEBLE” przy ul. Dworcowej i Wełnianym Rynku. W latach 1951-57 zamontowano reklamy sklepów „ZURT” przy Starym Rynku. Kolejnymi neonami zamontowanymi na Al. 1 Maja były neony „PZU”, „OSZCZĘDZAJ W PKO” oraz „ORBIS” przy Al. 1 Maja 17. Kolej przyszła również na lokale gastronomiczne „ZODIAK” przy ul. Marcinkowskiego , hotel i restauracja „ORBIS”, „SŁOWIANKA” i ,,TEATRALNA”.

Po 1958 roku powstały neony „RUCH” na biurowcu przy ul. Dworcowej, „CHEMIA”, kino „ADRIA” i „TO-TO-MILION” z piłkarzem. Ten ostatni na AL. 1 Maja miał pewne kłopoty techniczne. Mianowicie piłkarz w żaden sposób nie chciał prawidłowo kopać piłki. Problemu nie rozwiązał specjalny przekaźnik tranzystorowy. Piłkarz prawidłowo zaczął kopać piłkę dopiero w 1965 roku. Kolejne neony „KSIĘGARNIA WSPÓŁCZESNA” oraz „FOTON” powstały po 1961 roku. Żaden z nich się nie zachował.

37 lat świetlnej historii.
Prawdziwą perełką w naszym mieście jest neon "PASAMON". Został zamontowany 1973 roku przy ul. Jagiellońskiej 117, tuż obok ronda Fordońskiego. Jest znakiem rozpoznawczym firmy Pasamon Sp. z o.o. producenta specjalistycznych tkanych taśm i pasmanterii technicznej. Przetrwał zmiany ustrojowe i gospodarcze. Z powodzeniem świeci od 37 lat zmieniającymi się dwoma kolorami zielonym i czerwonym. I niech świeci dalej.







Szczególnie dziękuję firmie Pasamon Sp. z o.o. http://www.pasamon.com.pl/ za cenne informacje i zgodę na wykonanie zdjęć na terenie zakładu.

-- czwartek, 30 gru 2010, 14:52 --

Jest również neon przy ul. M. Skłodowskiej-Curie 9 - dawniej Szpital Kliniczny im. dr. A. Jurasza, a obecnie Szpital Uniwersytecki im. dr. A. Jurasza http://www.jurasza.pl/ (pierwsze zdjęcie po prawej), ten neon pamiętam od dziecka, więc też już świeci kawałek czasu
Nie pamiętacie kiedy go zamontowano.

Jak jesteśmy przy szpitalach. Na obecnym Szpitalu Uniwersyteckim nr 2 im. dr Jana Biziela na dachu widniał napis XXX-lecia. Nie jestem tylko pewien czy to było w formie neonu... Czy ktoś z Was to pamięta?

Pierwsza litera A na neonie Pasamonu nie swieci się na zielono.

Na "bizielu" to nie był klasyczny neon, tylko litery z niebieskiej pleksi podświetlane od środka świetlówkami.

I wszystko jasne.

W sierpniu 2008 roku zniknął neon Pollena Uroda u biegu ulic Gdańskiej i Pomorskiej

Zdjęcia i materiał tutaj
http://bydgoszcz.gazeta.pl/bydgoszcz/1, ... _zlom.html

Na Kapuściskach przy al. Planu 6-cio Letniego były trzy neony. APTEKA, DELIKATESY oraz SANDACZ. Pod neonem Sandacz mieścił się sklep rybny gdzie na ścianach były kafelki z motywem rybnym, przepięknie malowane ryby morskie.

W sieci znalazłem kolejny neon. Jest wyjątkowy interesujący.
http://www.flickr.com/photos/sludgeulpe ... 764672144/

Podpis pod zdjęciem:
Stary Neony. Bydgoszcz, ul. Zygmunta Augusta. Neonowa mapa regionu. Rok 1990.

Widziałam następny neon. Wydaje mi sie ze jest stosunkowo młody. Ulica Fordońska, przy komendzie policji, jakiś hotel i właśnie tej treści wielkie litery HOTEL. Neon po zmroku nadal świeci. Witam go rano, żegnam popołudniu. Zróbcie fotkę.