Forum Bydgoskiego Stowarzyszenia Miłośników Zabytków "BUNKIER"

Na mapie z 1913 roku widać cmentarz w Wielonku - zapewne wiejski cmentarz ewangelicki. W lutym 2011 próbowałem zrobić jego zdjęcia. Niestety Zalew Koronowski zupełnie zmienił krajobraz tego rejonu z uwagi na liczne zagłębienia i pofałdowania terenu. Nie dokonując szczegółowych pomiarów w stosunku do mapy i zdjęć satelitarnych ciężko jest określić, czy czasem znajdujący się na wyniesionym brzegu Brdy nie został ztopiony ( jeśli tak to minimalnie) A może został zlikwidowany z powodu bliskości wody. Przeszukanie kilkuset metów brzegu nie dało efektu. Jednak liczne działki letniskowe i ich właścicielele dają dużą nadzieję na dalsze informacje w sprawie.
Na zdjęciach okolice tego cmentarza.

Wg geoportalu cmentarz powinien znajdować się tutaj. Co prawda to niewiele pomoże, gdyż jest to teren leśny, ale gdy przejdziemy na mapę rastrową widać, że cmentarz jest zaznaczony, a do niego prowadzi ścieżka.

Według starej mapy cmentarz musi znajdować się w niewielkiej odległości od skarpy, jednak czas, tak jak napisałeś, zrobił swoje i po stworzeniu Zalewu Koronowskiego nie wiemy, czy nie znajduje się dziś pod wodą. Zgodnie ze zdjeciami satelitarnymi tak nie jest.

W podobnej sytuacji mogą być cmentarze w nieodległym Wymysłowie oraz w Sokolu-Kuxnicy. Los zatopienia w Zalewie Koronowskim spotkał cmentarz w nieistniejącej już wsi Olszewka (lub Olszewko), która również znajduje się pod wodą.

Sprawdzę jeszcze raz przy okazji okolicę w Wielonku. A może ktoś coś napisze z miejscowych działkowiczów.
Natomiast co do cmentarza w Sokole Kuźnicy, to jego pozostałości istnieją. To charakterystyczna kępa świerków na lewym brzegu zalewu płynąc z PTTK w Sokolem do Zacisza. Mam nawet gdzieś zdjęcia, spróbuję poszukać. Świeżych nie zrobię do maja, bo trzeba się tam wyprawiać przez wodę (lub daleko naookoło przez lasy), a sprzęt pływający jeszcze w hangarze.

-- 12 lut 2011 --

Przy okazji - wczorajsze zdjęcie drogowskazu do Sokole Kuźnicy (dawne nazwy : Hammer, Hammer Mühle, Hamer) , który wskazuje na tzw. zalaną szosę. Po przejechaniu przez most na Brdzie dojeżdzało się do młyna i skręcając w prawo - do cmentarza. Dobra farba. Po każdej akcji odnawiania napisów zawsze wychodzą te stare.

Napisałem kiedyś, że poszukam cmentarza i udałem się tam ponownie latem, ale podmokły teren jest tak bujnie zarośnięty, że nic nie znalazłem i uznałem, że był on w tym miejscu:

Czyli został zalany lub zlikwidowany z uwagi na bliskość wody ze względów sanitarnych.
Jednak ostatnio – 7 stycznia 2012 – czyli gdy nie ma już tej letniej dżungli, będąc przejazdem wszedłem na ten teren i namierzyłem coś co raczej nie jest cmentarzem, ale wydaje się być pozostałością fundamentów gospodarstwa za którym był cmentarz (mapka powyżej). Nie miałem ze sobą mapki, ale następnym razem już będę wiedział, gdzie przeszukać trawę i zarośla w kierunku wody. Może coś jednak zostało.

W toku kolejnego, chyba już ostatniego rozpoznania cmentarza w Wielonku (chociaż wciąż liczę na kogoś bardziej spostrzegawczego), znalazłem następujące rzeczy na tym terenie:
Przy pozostałościach zabudowań znajdujących się przy dróżce do byłego cmentarza zauważyłem studnię. Natomiast zaraz za zabudowaniami, na obszarze między gospodarstwem, a cmentarzem widać ślady sporych dołów wykopanych przed laty. Trudno mi jest określić czy doły wchodziły też na cmentarz, czy kończą się przed nim, ale raczej to drugie.

studnia


doły


Na terenie, gdzie powinien znajdować się cmentarz, nie ma żadnych ewidentnych jego śladów. Znajduje się tu jedna tylko rzecz wyróżniająca się od otoczenia - wzgórek z ułożonym z głazów kamiennym kręgiem.
Trudno powiedzieć czy ma coś wspólnego z cmentarzem ewangelickim, ale z pewnością nie jest to wytwór natury.
Dzisiaj odbyłem też rozmowę w okolicy z właścicielem gospodarstwa. Wiem, że na polach i łąkach nad Brdą w tej okolicy, przed powstaniem zalewu, rolnicy znajdowali dwa rodzaje dawnych pochówków. Jeden rodzaj, to były urny zawierające prochy i resztki kości zmarłych, a drugi to były groby skrzynkowe ułożone z kamieni i przykryte kamiennymi płytami.

krąg


krąg

Stracone zdjęcia.

Na Geoportalu działka cmentarza jest wyraźnie na lądzie. Zatem to teren, który opisałem, ale nie ma na nim nagrobków. Pozostała kupa kamieni może mieć jakiś związek z cmentarzem. Możliwe, że jakiś ślad jest w projekcie dokumentacji budowy zalewu.