Maschinen und Dampfkesselfabrik - Leopold Zobel- jako uzupełnienie tematu: http://www.bsmz.org/articles.php?article_id=45Mistrz ślusarski Leopold Zobel przybył do Bydgoszczy w 1879 roku.
We wrześniu tegoż roku, wydzierżawił pomieszczenia na parceli będącej własnością rodziny Blumwe, przy ulicy Wilhelmstraße 59
(dzisiejsza Jagiellońska 12).
Zakupił podstawowy sprzęt oraz narzędzia i otworzył skromny warsztat ślusarski, zatrudniając w nim dwóch pracowników.
Warsztat zajmował się drobnymi naprawami, w tym naprawą maszyn do szycia.
To był tylko wstęp do dalszych działań.
Już na początku 1880 roku, Zobel opracowuje i rozpoczyna produkcję magli skrzyniowych, które cieszą się sporym powodzeniem.
Zatrudnienie w warsztacie wzrasta do 15 osób. Magle Zobla zdobywają sobie solidna renomę. Ogłoszenia o chęci ich zakupu/sprzedaży
można znaleźć w bydgoskiej prasie z lat 30-tych.
Równolegle z usługami i produkcją, prowadzi Zobel prace konstrukcyjne. Ich efektem jest powstanie maszyny parowej o mocy 10 KM
wraz z kotłem zasilającym w parę, wzorowanej na istniejących już konstrukcjach, ale z uwzględnieniem pomysłów i modyfikacji własnych autora.
Maszyna zostaje zademonstrowana na Wystawie Przemysłu i Rzemiosła, odbywającej się w Bydgoszczy (15.05 - 15.06 1880), wzbudzając wielkie
zainteresowanie. Po wystawie maszynę nabywa A. Ditmann – właściciel drukarni, a warsztat Zobla zostaje zasypany zamówieniami.
Nastaje okres prosperity.
W 1885 roku kupuje Zobel działkę (5000m2) pod nowy zakład, przy skrzyżowaniu Petersonstraße –Fischerstraße
(dzisiaj - narożnik Marcinkowskiego i Obrońców Bydgoszczy).
Gdyby wiedział z czym przyjdzie się mu zmierzyć, z pewnością wybrałby inną lokalizację. Miejsce, teoretycznie, bardzo dobre, wszędzie blisko
i Brda „o krok”, tyle że dostęp do wody blokuje śluza miejska, tam właśnie umiejscowiona. Na dodatek, tuz obok niej, znajduje się dawna
cegielnia Petersona, aktualnie w posiadaniu Neumann-a.
Zamówienia dla Maschinen und Dampfkesselfabrik płyną, produkcja wzrasta, rośnie też ilość pracowników – 1885 roku jest ich już 75-ciu.
Zaczynają pojawiać się propozycje budowy małych jednostek pływających, najczęściej holowników, wyposażonych, oczywiście,
w firmowe kotły i maszyny Zobla.
I tutaj właśnie pojawił się problem. Brak dostępu do Brdy, uniemożliwiał budowę pochylni na terenie/w sąsiedztwie zakładu,
koniecznej do budowy statków. Zobel, teraz już fabrykant, radzi sobie i z tymi przeszkodami. Okazuje się, że małe jednostki jest w stanie
wykonać bez pochylni, lub na wynajętym terenie, a budowę większych kadłubów zleca regularnym stoczniom, między innymi
- w Gdańsku (H.Merten GmbH) i Szczecinie (Gustav Koch Werft), samemu wytwarzając kotły i maszynownie.
W 1888 roku powstaje na terenie zakładów formiernia i odlewnia żeliwa. Roczna produkcja to 250-500 ton odlewów.
Zatrudnienie w zakładzie wzrasta do 230 pracowników.
Do 1901 roku zakład Zobla ma na koncie budowę, bądź wyposażenie w maszynownie,12 różnego rodzaju parowców
(boczno, tylnio – kołowych i śrubowych), z czego część powstała całkowicie w Bydgoszczy.
Były to między innymi:
1894 – holownik „Heimat” dla - Spandau
1896 – hol. śrubowy „Seeadler” - dla Kuster&Schubert , Hamburg
1896 - hol. śrubowy „Seefalke“ - dla Kuster&Schubert , Hamburg
1896 - hol. śrubowy „Augusta” - dla Kruger Berlin
1897 – holownik „Robert – dla Breslau
1899 – holownik „Ehrenfels“ – dla K.Unger, Fürstenberg
1900 - holownik dwuśrubowy „Klaus“ – dla Franz Schottler, Hohensaten
1901 - holownik "Karol" (kadłub i maszyna) – dla Cukrowni Pakość
1901 – holownik „Pelikan” – dla Strombauverwaltung Bromberg
Oprócz tego prowadzona była regularna produkcja kotłów i maszyn parowych dla przemysłu i dla statków,
których odbiorcami są różne kraje Europy + Rosja. (nadal utrzymywana jest produkcja magli).
Kocioł okrętowy w zakładach Zobla:
W roku 1902 L. Zobel uruchamia własną stocznię. Brak na ten temat bliższych informacji, można jedynie domyślać się, że wynajął jakiś
teren na brzegu Brdy, gdzie mógł postawić pochylnię.
Powstają kolejne jednostki:
1902 - hol. śrubowy „Fritz” – dla E.Michel, Fustenberg
1902 – tylnokołowiec „Frieda“ – dla A.Arndt, Havelberg
1902 – hol. śrubowy „Helene” – dla Frau Wellss
1903 – holownik „Fix” (kadłub i maszyna) – dla Cukrowni Janikowo
1903 - holownik „Montwy” (kadłub i maszyna) – dla Cukrowni Szymborze
1903 - hol. śrubowy „Hindenburg” – dla A.Schweeres, Duisburg
1903 – prom wiślany „Ägir” (później „Schiewenhorst II”) (kadłub i maszyna) - do przewozu składów wąskotorowych na trasie Świbno-Mikoszewo
- dla Koniglischen Preussische Kleineeisbahn Direktion, Danzig
1904 – tankowiec „Petrolea“ (350m3) – dla AG Deutsch-Russische Naphta-Import-Geselschaft, Berlin
Prom kolejowy „Ägir”
Petrolea
Ze względu na bardzo niskie stany wody na Wiśle i Brdzie w 1904 roku, opóźniające transport gotowych statków do miejsca przeznaczenia,
Zobel decyduje się zlikwidować stocznię. Pracowników przesuwa do właśnie uruchamianej, produkcji silników parowych dużej - mocy (200KM)
Po 1905 Maschinen und Dampfkesselfabrik rozpoczyna produkcję parowozów dla linii wąskotorowych, dojazdowych i technologicznych.
W pierwszym roku sprzedano tylko trzy egzemplarze.
W 1906 wyprodukowano 20 sztuk, z których część zakupili kontrahenci zagraniczni.
Wytwarzane parowozy charakteryzowały się zwartą konstrukcją i niewielkimi rozmiarami, co było ewidentną zaletą przy zastosowaniach w zakładach
przemysłowych, kopalniach, wyrębach. Moce instalowanych maszyn parowych zawierały się w przedziale 30 -100 KM – w zależności od zastosowań parowozu.
Rozpoczęto również produkcję wąskotorowych wagonów towarowych, o nośności 5 i 10 ton.
Ich odbiorcą była, miedzy innymi, BKD (Bromberger Kreisbahnen).
Nie ma bliższych informacji o produkcji w latach następnych.
Ilość parowozów wyprodukowanych przez zakład Zobla szacuje się na ok. 100 sztuk. (z czego 33szt. są obecnie zidentyfikowane).
Od 1908 roku, właściciel - konstruktor, zaczął podupadać na zdrowiu. Odbiło się to też na wynikach zakładu, którego produkcja sukcesywnie malała.
Około 1911 roku Mistrz Zobel ufundował – przy tym zaprojektował i wykonał w swoim zakładzie, misę znicza o średnicy 3,5 m i wadze 4 ton dla,
właśnie powstającej Wieży Bismarcka. Nie dane mu było ujrzeć swojej darowizny w działaniu.
Leopold Zobel zmarł w 1912 roku.
Wraz z jego śmiercią przestał funkcjonować zakład. W prawdzie wdowa próbowała odbudować produkcję, ale bez rezultatu.
Upadłość firmy ogłoszono trzy lata po śmierci właściciela - w 1915 roku.
Dopiero w 1922 roku teren i zabudowania byłej fabryki Zobla zakupiła spółka Gustaw Granobs i Henryk Kozłowski,
która uruchomiła tam fabrykę pilników i narzędzi
Za kontynuatora produkcji Maschinen und Dampfkesselfabrik – Leopold Zobel, zaczęła podawać się, po śmierci właściciela, firma Smoschewer.
"Light Railway Locomotive Works Smoschewer & Co" powstała w 1900 roku jako dystrybutor taboru i wyposażenia dla kolei. Posiadała biura w Berlinie, Görlitz, Katowicach
i Pradze (w późniejszym czasie również w Bydgoszczy – Dworcowa 31). Handlowała parowozami zbudowanymi przez zakład Zobla, jak i konstrukcjami własnymi,
wyposażonymi w kotły i maszyny Zobla. Całkowicie samodzielną produkcję parowozów Smoschewer rozpoczął dopiero ok. 1917 roku.Duży problem ( nierozwiązywalny nawet dla specjalistów) stanowi usystematyzowanie produkcji Maschinen und Dampfkesselfabrik – L. Zobel.
Produkowane kotły parowe otrzymywały kolejne numery bez względu na przeznaczenie (przemysłowy, okrętowy, parowozowy).
Pomimo znajomości zakresu numerów, nie sposób przyporządkować ich konkretnym produktom.
W wypadku statków:
Pomimo że ich rejestry zawierają dokładne dane określające producenta kadłuba i maszynowni, nie określają kto konkretnie był wykonawcą statku
jako całości. Ponieważ Zobel, ze względu na brak własnej stoczni, często (ale nie zawsze) podzlecał wykonanie kadłuba, nie wiadomo komu przypisać dany statek.
Podobnie w wypadku parowozów:
Smoschewer jako dystrybutor produktów Zobla i jednocześnie odbiorca kotłów i maszyn do własnych konstrukcji, powoduje tu spore zamieszanie.
W jego wyniku, listy numeracyjne wyrobów Zobla i Smoschewer-a w pewnym zakresie dublują się. (w efekcie - jeden parowóz ma dwóch producentów).
Niewiele z produktów Maschinen und Dampfkesselfabrik – Leopold Zobel, Bromberg dotrwało do dzisiejszych czasów.
- w Schiffbau- und Schifffahrtsmuseum w Rostock-u znajduje się silnik parowy wyprodukowany przez zakłady Zobla, dla holownika „Helene“ (1902)
- w Muzeum Kolejnictwa w Sochaczewie znajduje się parowóz Zobla Nr 571 (1907) – eksponat (pochodzący z cukrowni w Wierzchosławicach)
- w Museumsverein Böda Skogsjärnväg - „Böda Waldbahn" na szwedzkiej wyspie Olandii odrestaurowany parowóz Zobla Nr 618 (1910) – wożący turystów.
(pokazywany już na forum w innym wątku)
Jak ustalono, na terenie Szwecji pracowało ok. 10 lokomotyw Zobla. Niestety zostały złomowane – została się ta jedna.
- w SÜDBAHN Museum w Mürzzuschlag (Austria) znajduje się kolejna lokomotywka Zobla Nr 637 (1913) - eksponat
- na Słowacji w rezerwacie Čierny Balog funkcjonuje turystycznie Czarnohrońska Kolej Leśna. Znajduje się tam parowóz oznaczony przez Słowaków
jako Smoschewer Nr 625 (1918), jednak wielu znawców tematu twierdzi że to produkcja Zobla (figuruje również na liście jego produktów)
I to już wszystkie, znane, zachowane do dnia dzisiejszego produkty Maschinen und Dampfkesselfabrik – Leopold Zobel – Bromberg.
Mijający czas i „wtopienie” się w f-mę Smoschewer zacierają pamięć o Leopoldzie Zoblu i jego osiągnięciach.
Czasem tylko, ni z tego, ni z owego pojawia się „duch przeszłości”, od którego, nota bene, wszystko się zaczęło…….
w oparciu o:
- Kalmar Läns Tidning
- albert-gieseler.de
- Werkbah.de
- heinzalbers.org
- zegluga.wroclaw.pl
- FOW (p. W.Danielewicz)
- SÜDBAHN Museum
- Čiernohronska Železnica
- Muzeum Kolejnictwa w Sochaczewie
- Böda Skogsjärnväg
- Wagenfähren in Deutschland
- Industrie und Gewerbe - B.Bohm
- księgi adresowe 1877 – 1922
- Bydgoszcz - Zarys dziejów /.zbior
- Początki żeglugi parowej w Bydgoszczy - W.Danielewicz
.gif)
Zaloguj się
Zarejestruj się
FAQ
Szukaj
Nie jestem jednak pewny, czy nie bylo na tym przyzachemowskim osiedlu jeszcze jednej , takiej duzej drewnianej skrzyni z korbą. Ta " moja " maglowala w piwnicy pierwszej klatki pod wspomnianym wczesniej adresem.
Teraz mieszkam po sąsiedzku z tym Twoim maglem. Pierwsza klatka od szkoły chemicznej?
