Forum Bydgoskiego Stowarzyszenia Miłośników Zabytków "BUNKIER"

Pewne źródła podają, że browar w Koronowie istniał już w 1865 roku, natomiast likwidacja nastąpiła w 1950. Jedno jest pewne - kiedy to podczas II wojny światowej upadały browary m.in w Toruniu (browar na Nowym Mieście i na Podgórzu), Bydgoszcz prężnie w tej dziedzinie się rozwijała. Powstało Państwowe Zjednoczenie Przemysłu Piwowarsko-Słodowniczego, któremu podlegały browary w Bydgoszczy (przy Kujawskiej i Zbożowym Rynku), Grudziądzu oraz rozlewnie i słodownie w Sępólnie, Toruniu, Inowrocławiu i właśnie w Koronowie. Znalazłem kilka etykiet związanych z koronowskim piwem:

Etykieta z 1938


Etykieta z 1941

Oraz dwie z nieznanymi mi datami:



Budynek mieści się przy dzisiejszej ulicy Tucholskiej i jest przeznaczony na cele mieszkalne. Na elewacji widać ślady po zamurowanych bądź przerobionych starych otworach okiennych z klasycznym łukiem na górze. Z lewej strony budynku widoczne ciekawe "wcięcie" na rogu spowodowane prawdopodobnie potrzebą braku miejsca na bramę wjazdową która mogła znajdować się w tym miejscu.



Zdjęcia pochodzą ze strony: http://www.browar.biz/galeria.php?id=6110

Kiedyś słyszałem historię, że piwa leżakowały w podziemiach w Grabinie. Byłem tam ładnych kilka lat temu - wejście trudne, musiałem opuszczać się na linie, w środku całkowita ciemność i pełno nietoperzy oraz na ścianach namalowane odwrócone krzyże a pod nimi ustawione z cegieł ołtarze. Widok naprawdę przerażający. Samo pomieszczenie faktycznie przypomina takie w którym przechowywano beczki z piwem. Więcej informacji nie znalazłem, musiałbym się udać do Informacji Turystycznej aby zaczerpnąć więcej wiedzy na ten temat. A może ktoś z Was wie więcej na ten temat? I tak na marginesie witam wszystkich forumowiczów i pasjonatów. Myślę, że dużo się od Was nauczę.

Wywołałeś ciekawy temat. Co tydzień bywając przejazdem w Koronowie zastanawiałem się, w którym ze starych budynków o przemysłowym charakterze był kiedyś jakiś browar. Miałem kilka typów – głównie obiekty z czerwonej cegły, ale nigdy nie ten, chociaż kiedyś zrobiłem mu zdjęcie.
Poszperałem nieco i zebrałem to i owo o koronowskim browarze. Jak wynika z przedstawionych przez Ciebie etykietek browar, wytwarzał zapewne piwo w beczkach, gdyż na etykietkach butelek jest podawana rozlewnia Rudolfa Lange w Bydgoszczy. Ale niekoniecznie tak było, może mały aparat rozlewu butelek był i w Koronowie. Może świadczyć o tym spotykana historia o skrzynce po butelkach, która nie tak dawno była widywana na terenie posesji jak i porcelanki z czasów Theodora Schemela.

Daty jakie można znaleźć w powiązaniu z właścicielami browaru:
Brauerei J.Buchholz od 1850
Brauerei und Malzfabrik, Theodor Schemel 1897?-1899
Brauerei Richard Friese & Co, Inh.Friese & Zander 1899-1907
Brauerei Richard Friese/Browar R.Friese 1907-1925
Brauerei/Browar Richard Friese, Inh.Paul Friese 1925-1945
Browar Państwowy w Koronowie 1945 – 1955?

Założyciel browaru Johann Buchholz wywodził się ze znanej w tej okolicy i licznej rodziny kupców i destylatorów. Najbardziej znanym w alkoholowej branży członkiem tej rodziny był pochodzący też z tej okolicy jego bliski krewniak Albert Buchholz, który założył w 1860 roku Zielonej Górze (wtedy Grünberg) jedną z najbardziej znanych wtedy na świecie destylarni winiaków i innych trunków i piwnice win. Złamał tym francuski monopol koniakowy.
Później był to Polmos i V&S Luksusowa.
Link do reklamy Alberta B.: http://wroclaw.hydral.com.pl/photo.acti ... &id=631657

Poza browarem Johann Buchholz był właścicielem polany przy Grabinie, gdzie podjął się pewnych inwestycji związanych ściśle z browarem. Gdy nabył teren w 1864 roku, były tam już służące rekreacji leśniczówka z salą i przybudówkami, muszla koncertowa, stajnia, kręgielnia oraz studnia. Buchholz wybudował tam restaurację i piwnice do leżakowania piwa.


Zdjęcie z: http://www.winiarze.zgora.pl


Zastanawiające jest tu, czy chodziło rzeczywistości o leżakownię piwa dla browaru leżącego w innej części miasteczka, czy tylko o skład piwa dla restauracji lub handlu. Możliwe, że Buchholz nie miał warunków (z uwagi na wody gruntowe przenikające z Brdy) do stworzenia leżakowni przy browarze w czasach gdy pojawiła się moda na piwa leżakowe dolnej fermentacji i musiał w jakiś sposób dostosować się do wymogów rynku organizując leżakownię piwa w beczkach, które przewoził do Grabiny.
Po Johannie Buchholzu browar i tereny w Grabinie znalazły się w posiadaniu Theodora Schemela. Nie wiem, czy chodzi tu o znanego koronowskiego aptekarza, znawcę historii i sztuki, czy to tylko zbieżność nazwisk. W każdy razie to z jego nazwiskiem zachowała się porcelanka z zamknięcia butelki.



Co do terenów browaru lezących w Grabinie, to jeszcze po wojnie w parku odbywały się liczne zabawy, festyny i imprezy sportowe.
Z czasem wszystko niszczało i podupadało, rozebrano muszlę koncertową, strzelnicę, kręgielnię, podupadły piwnice piwne, w których jeszcze przez jakiś czas hodowano pieczarki. W 1974 roku rozebrano restaurację.
Po Schemelu browar był własnościa aż do końca ostatniej wojny rodziny Friese.
Znalazłem w gazecie Pałuczanin z 1930 roku ciekawą analizę rynku piwnego i struktury własności browarów Wielkopolski i Pomorza, z której przy okazji wynika wielkość produkcji tego niewielkiego koronowskiego browaru. Wytwarzał on około 1500 hl piwa rocznie (na butelki półlitrowe to 300 tys. szt.).



Po wojnie zakład działał jako przedsiębiorstwo państwowe. Niekiedy podaje się, że była to rozlewnia lub słodownia. Jednak z anonsu informatorze teleadresowym z 1948 roku wynika, że był to pełnoprawny browar:



Na koniec zagadka dotycząca koronowskiego piwowarstwa. Otóż w 1855 roku w piśmie Nadwiślanin pojawiało się kilkakrotnie ogłoszenie o sprzedaży nieruchomości w Koronowie, w tym browaru "przy głównej ulicy miasta". Sprzedającym była wdowa Skrzypińska. Było więc więcej browarów, czy może mowa tu o transakcji zakupu istniejącego już browaru przez Buchholza?

Powiązany z tematem wątek Igora o Parku Grabina, gdzie były piwnice do leżakowania piwa:
viewtopic.php?f=13&t=5536
Ostatnio wyczytałem, że ten bydgoski Buchholz (Ludwig) od garbarni przy ul. Garbary, też był z tych koronowskich Buchholzów od browaru, destylarni i innych biznesów. Przedsiębiorcza rodzina. Nazwisko to spotyka się często w Koronowie i dzisiaj.

Butelka browaru Richarda Friese w Koronowie pokazana na https://www.facebook.com/BirofilistykaButelki

Zdjęcia browaru w miejsce tych, które zniknęły. Piwnica leżakowa jest obecnie składem na drewno. Podobno dużych piwnic tu nie było i dlatego wywożono piwo do piwnic Grabiny.

Wchodząc w drzwi od podwórka,te za kupką drewna:na prawo było wejście na produkcję a na lewo do magazynu wyrobów gotowych.Na rampie po lewej stronie drzwi królowała wielka popielnica wykonana z niemieckiego,drugowojennego hełmu a nieco dalej była tzw. wydawka,czyli wysuwało się słupki koszy z piwem i konwojenci ładowali je na samochody.Pracowałem tam jakiś czas w połowie lat 80-tych i bardzo miło wspominam te chwile.
Po lewej zaś stronie,tam gdzie wygrzewa się kotek ,zanim pojawiły się samochody dostawcze,stacjonowały konie,których używano do rozwożenia piwa po Koronowie i okolicy.

Jak rozumiem, to nie był już browar, lecz hurtownia lub skład firmowy Kujawiaka?

Tak,Hrab masz rację.W latach 80-tych jedynie rozlewano piwo przywożone cysternami z Browarów Bydgoskich.Za to oranżada była produkowana od podstaw.

Etykiety browaru ze strony: http://www.zsir.ia.polsl.pl/hosil/Koronowo.htm w tym te pochodzące z bydgoskiej rozlewni Rudolfa Lange

Czy browar Olszewskiego to też ten sam browar?
Porcelanka w koronowskiej Izbie Muzealnej.

Zwrot niektórych utraconych zdjęć. Wycinki z prasy lub książki adresowej.